Prionotus Balığının ‘Bacakları’, Kum Altındaki Yiyecekleri Bulmak İçin Özel Bir Duyu Geliştirdi!

Deniz dünyası, çok sayıda ilginç canlıya ev sahipliği yapıyor. Bu canlılardan biri de Prionotus carolinus, bacak benzeri yüzgeçlerini kullanarak deniz tabanında sürünerek hareket eden sıra dışı bir balık türü. Bu balığın daha da şaşırtıcı olan özelliği ise, bu yüzgeçlerin sadece hareket etmek için değil, aynı zamanda yiyecek aramak için tat almasına olanak sağlaması.

Yeni bir araştırma, bu uzantıların yalnızca deniz tabanında ilerlemeye yardımcı olmadığını, aynı zamanda balığın karşılaştığı objeleri “tatmasına” izin verdiğini ortaya çıkardı. Bu keşif, denizdeki diğer canlıların neden prionotusun etrafında dolaşıp yiyecek artıklarını aradığını da açıklayabilir.

Bu sıra dışı davranış, uluslararası bir araştırma ekibinin dikkatini çekti. Araştırmacılar, bu balığın gömülü yiyecekleri nasıl bulduğunu daha yakından incelemek amacıyla laboratuvar ortamında Prionotus carolinus balıklarını test etti. Balıklar, kum altına gizlenmiş midyeleri bulmak üzere gözlemlendi. Balıkların kumlu akvaryum tabanında yüzerek ve yavaşça sürünerek hareket ettiği, arada kazı yaparak gizli yiyecekleri ortaya çıkardığı gözlemlendi. Balıklar, yalnızca yiyecek içeren bölgelerde başarılı olduklarından, bu yeteneklerinin bir duyusal mekanizmaya dayandığı sonucuna varıldı.

Araştırma, deniz horozunun ince bacaklarının tat duyusuna duyarlı papillalarla kaplı olduğunu ortaya çıkardı. Bu papillalar, dillerimizdeki tat almayı sağlayan küçük çıkıntılara benzer şekilde, dokunmaya ve tat almaya yönelik alıcılarla doludur.

Ekip, balığın genomunu da inceleyerek, bu özel uzantıların gelişiminden sorumlu genleri tanımladı. Araştırma sonucunda, tbx3a olarak bilinen bir genin bu duyusal bacak adaptasyonlarında kilit rol oynadığı keşfedildi. Bu genin düzgün çalışmadığı durumlarda, balığın bacakları ve bu bacaklardaki tat alma yetisi gelişemiyor ve balığın yiyecek bulma davranışları olumsuz etkileniyor.

Araştırma sırasında yapılan bir başka gözlem, ikinci bir prionotus grubunun yiyecekleri bacaklarıyla tatma ve kazma yeteneğine sahip olmadığını gösterdi. Bunun nedeni, bu grubun farklı bir tür olan Prionotus evolans olmasıydı. Bu tür, bacaklarını yürümek için kullanırken, akrabalarının sahip olduğu duyusal yeteneklerden yoksundu.

Araştırmacılar, tat alabilen bacaklara sahip türlerin sadece belli bölgelerde yaşadığını ve bu duyusal adaptasyonun evrimsel süreçte nispeten yeni olduğunu öne sürüyorlar. Ayrıca, bu genlerin yapılandırılma şeklinin, insan da dahil olmak üzere birçok türde uzuv gelişiminde ortak olduğu bulundu.

Bu çalışma, evrimin nasıl eski genetik materyali kullanarak yeni ve karmaşık özellikler geliştirdiğini anlamak için önemli bir örnek sunuyor. Araştırmacılar, deniz horozu gibi vahşi yaşamda karmaşık özelliklere sahip canlıların incelenmesinin, daha az bilinen diğer türleri anlamak için de ipuçları verebileceğini belirtiyor.

Kaynak
https://www.cell.com/current-biology/fulltext/S0960-9822(24)01126-6
https://www.cell.com/current-biology/fulltext/S0960-9822(24)01157-6
https://www.sciencealert.com/this-fishs-legs-evolved-a-special-sense-to-find-food-hidden-in-the-sand