Kanser bilindiği üzere kontrolsüzce bölünen hücrelerin kötü urlar oluşturmasına denir. İnsanlarda kanserin oluşmasını sağlayan birçok cansız etken olmasına rağmen, bazı virüsler de kansere neden olabilir. Patates bitkisinin hücrelerinin ur oluşturmasına neden olan canlı bir etken vardır. Mantarlar alemine üye olan Synchytrium endobioticum patates bitkisinde kanser hastalığına neden olur.
Synchytrium Endobioticum‘un yaşam döngüsü
Synchytrium endobioticum obligat yani konukçusunun bir veya daha fazla özelliğini engelleyen parazit bir mantardır. Sporangiumlarında 300`e yakın spor bulundurabilir. İlkbahar mevsiminde hava sıcaklıkları 8°C`yi bulduğunda zoospor olarak sporangiumdan çıkarlar. Zoosporlar 2 saate yakın hayatta kalabilirler. Kamçıları sayesinde toprağın içerisindeki suda hareket ederek konukçusunun toprak altı organlarına ulaşırlar. Toprak altı organlara ulaştıktan sonra enkist hale gelir yani kamçılarını kaybederek kist haline gelir ve konukçuyu direkt olarak penetre ederler. Burada beslenir ve geliştikçe kahverengi bir zarla etrafını sarmaya başlar.
Mantarın salgıladığı maddeler bitki hücrelerinin gereksiz büyümesine ve kontrolsüz bölünmesine neden olur. Konukçu içerisindeki etken kendi dışına doğru bir çıkıntı oluşturarak “prosorus” adlı yapıyı oluşturur. Prosorus büyüyerek bitki hücresinin ölümüne neden olur. Bu sırada tek nükleuslu olan yapı sıralı seri bölünmeler gerçekleştirerek nükleus sayısını 32`ye çıkarır. Prosorus poligonal parçalara ayrılır. Parçalarda nükleus bölünmeye devam ederek her bir parçada nükleus sayısı 300`e çıkar. Parçaların hepsinin etrafı ince bir zarla çevrilerek eğer ortamda fazla su varsa zoosporlar zigot oluşturmak için birleşirler. Zigot çift kamçılı bir yapıya sahiptir ve konukçuyla temas ettiği an penetre eder. Konukçu hücrenin parçalanmasıyla toprağa karışarak daha geniş alanlara yayılabilirler. Eğer ortamda yeterli kaynak yoksa sporangiuma dönüşür ve 30 yıl bozulmadan kalabilirler.
Bu mantarların ekonomik açıdan zararları
Dünya genelinde hastalığa dayanıklı patates türleri vardır. Karantina uygulanmasına neden olan bir hastalıktır. Hastalık tarla genelinde tek bir bitkide dahi tespit edilirse bütün tarla karantinaya alınır ve bütün ürünler satılamaz hale gelir. Tarlada hastalık etmeni mantar bulunmayana kadar patates ekilmesine izin verilmez. Hasta bitki hasat edilse dahi mantar büyümeye devam ettiği için ürün kayıpları %100`e çıkabilir. Bu hastalığa karşı büyük yaptırımlar bulunmaktadır. Patates ihraç eden ülkeler hem kendilerini hem de komşu ülkelerini bu hastalıktan korumalıdır ve hastalık bulunmayan topraklarda patates yetiştirme zorunlulukları vardır.
Hastalıkla mücadele: Patates kanseri önlenebilir mi?
Bu hastalığın kimyasal bir ilacı yoktur. Tek önlem hastalığa dayanıklı patates türlerinin ekilmesidir.
Bitkilerin kanser olması insan sağlığına etki eder mi? Bitkilerde kanser araştırmaları. Bitkilerde kansere karşı önleyici tedbirler nelerdir? Bitkilerin kanser olması doğal mı yoksa insan kaynaklı mı? Bitki kanserleri ve tarım sektörü üzerindeki etkileri nelerdir? Bitkilerin kanserleşmesi ile ilgili son bilimsel gelişmeler nelerdir?
Kaynak
https://www.tarimorman.gov.tr/GKGM/Belgeler/DB_Bitki_Sagligi/Survey/25-Patates_sigili_Synchytrium_endobioticum_Survey_Talimati_(2017).pdf
https://www2.gov.bc.ca/assets/gov/farming-natural-resources-and-industry/agriculture-and-seafood/animal-and-crops/plant-health/phu-potato-wartss.pdf
https://www.aphis.usda.gov/aphis/ourfocus/planthealth/plant-pest-and-disease-programs/pests-and-diseases/nematode/potato/ct_potatowart
https://www.apsnet.org/edcenter/apsnetfeatures/Pages/PotatoWart.aspx
