Merhaba sevgili Moletik okurları :)) Çoğumuz deniz kenarında yürümeyi, spor yapmayı veya sadece oturmayı ve o güzel kokuyu ciğerlerimize doldurmayı severiz. Bazen de moralimiz bozulduğunda bir hava almak için ineriz sahile. Dalgaların sesini ve o güzel iyot kokusunu kokladığımızda tüm kötü düşüncelerden biraz da olsa uzaklaşırız. Peki ama bizi iyi hissettiren bu deniz kokusunun ana kaynağı nedir? Hadi inceleyelim.
Karakteristik sahil kokusundan ne sorumludur?
Deniz kokusu genellikle İyot ile ilişkilendirilir. Hatta marketlerde sıkça satılan “okyanus ferahlığı” adı altında aslında ciğerlerimize zarar veren oda spreylerinde kullanılır. Deniz sularının büyük bir kısmı (%3.1 ilâ %3.8) tuzluluk değerlerine sahip olsa da dünya üzerinde denizlerdeki tuzluluk oranı farklılık göstermektedir. Ferahlatıcı deniz kokusunun asıl kaynağı küçük deniz canlılarının tuzlu sularda hayatta kalabilmek için ürettiği kükürtlü kimyasaldır. Ana maddesi Dimetil Sülfür (DMS) olmak üzere bir kimyasal kokteylinden kaynaklanır.
Deniz ve okyanuslara özgün kokusunu veren Dimetil Sülfür (DMS) adlı bileşiğin ana kaynağı bir su yosunu türü olan Emiliania huxleyi adlı tek hücreli fitoplanktondur. Bu canlıya ek olarak bazı diğer su yosunu ve bakteri türlerinde de bulunan Alma1 adlı enzim sayesinde DMSP (Dimethylsulfoniopropionate) adlı bileşik, dimetil sülfüre dönüştürülür.
Okyanusta DMS, büyük ölçüde ölmekte olan fitoplanktonları yiyen bakteriler tarafından üretilir. Bunlar kendi enerjilerini yapmak için güneşten gelen ışığı kullanan mikroskobik organizmalardır. Fitoplankton, kendilerini fitoplankton olmanın stresinden korumak için bir tür güneş koruyucu olarak Dimetilsülfoniopropiyonat (DMSP) olarak bilinen DMS’nin bir öncüsünü kullanır. Fitoplankton öldüğünde patlayarak açılırlar ve bakteriler fitoplanktonu sindirirken DMSP’den DMS yaparlar. Deniz kuşları ve diğer okyanus hayvanları, genellikle lezzetli balıklarla dolu olan fitoplankton açısından zengin alanları belirlemek için DMS’nin kokusunu kullanır.
Sudan atmosfere ulaşan dimetil sülfür bileşiği, gezegenimizin ikliminin düzenlenmesinde de önemli rol oynar. DMS atmosferde kimyasal değişime uğrayarak farklı kükürtlü bileşiklere dönüşür. Oluşan bileşikler su moleküllerinin yoğunlaşmasını sağlayarak bulut oluşumunu tetikler. Bu bulutlar sayesinde de güneş ışınlarının bir kısmı uzaya geri yansıtılarak Dünya yüzeyinin ısınmasının önüne geçilir. Deniz ve okyanus gibi geniş su
kütleleri üzerinde oluşan bulutlar, karadakilere kıyasla daha koyu ve daha geniştir. Ayrıca bu bulutların soğurduğu ısı da gezegenimizin sıcaklık dengesinin korunmasına yardımcı olur.
Demek ki bizi mutlu eden sinir ve stresimizi alan aynı zamanda neşelendiren ciğerlerimizi dolduran o güzel kokunun sebebi bu minik canlılarmış :)) Sahil kenarına gittiğimizde artık bu minik canlıların hem dünyamıza hem bize ne kadar önemli olduğunu fark ederiz.
Kaynak
Dodd S. (2008), DMS: The Climate Gas You’ve Never Heard Of
New Scientist (2015), She Smells Sea Smells
Meral B. (2020), Çok Sevdiğimiz Temiz Deniz Kokusu Neden Oluşur?
İlk yayınlanma: 7 Mart 2023
Güncellenme: 10 Mayıs 2024
