Uluslararası Doğayı Koruma Birliği Kırmızı Liste Yönergelerine göre: “son bireyin öldüğüne dair makul şüphe olmadığında bir taksonun nesli tükenmiştir.”. Nature Plants’de yayınlanan yakın tarihli bir makaleye göre daha önce nesli tükenmiş olarak kabul edilen Avrupa’ya özgü 17 bitki türü bu listeden çıkartıldı !
Araştırmacılar, bilimsel yayınlar ve kırmızı listeler gibi kaynaklarda nesli tükenmiş olarak listelenen 36 Avrupa bitki türünün durumunu gözden geçirdiler ve 17 tanesinin aslında listeden çıkarılması gerektiğini buldular.
Bu türlerden dördü doğada yeniden keşfedildi. Yazarlar makalede bu keşiflerin pek çok botanikçi ve doğa meraklısı tarafından iyi bilenen ve geniş çapta incelenen alanlar olmasının dikkat çekici olduğunu belirtiyorlar.
Yeniden keşfedilen türlerden biri olan Ornithogalum visianicum, Hırvatistan’ın Velika Palagruža Adası’nda tespit edildi. Yazarlar, bu tür için yasal koruma ve acil saha içi ve saha dışı koruma önlemlerine ihtiyaç olduğunu belirtiyor. Yeniden keşfedilen bir diğer tür Ligusticum albanicum ise Arnavutluk’un Prokletije ve Korab dağlarında bulundu.
Daha önce tamamen soyu tükenmiş olduğu düşünülen diğer iki tür, Armeria arcuate ve Hieracium hethlandiae, nesli tükenmeden önce saha dışı koruma önlemlerine tabi olarak korundukları botanik bahçelerinde yeniden bulundu ve vahşi doğada nesli tükenmiş olarak yeniden sınıflandırıldılar. Maalesef pek çok durumda bu kurumlar nesli tükenmiş türlere ev sahipliği yaptıklarının farkında olmuyorlar ve de bu bitkiler için taşıdıkları sorumluluk düzeyini küçümsüyorlar.
Bunlardan Portekiz’e özgü bir tür olan Armeria arcuate‘nin örnekleri şu anda Utrecht Üniversitesi Botanik Bahçelerinde bulunmaktadır. İskoçya’nın Shetland adalarına özgü olan Hieracium hethlandiae ise Lerwick’teki Shetland Amenity Trust kurumu tarafından yetiştiriliyor ve yakın zamanda doğaya geri kazandırıldılar.
Soyu tükenmiş olduğu düşünülen 17 türün geri kalanının var olduğu bilinen türlerle aynı oldukları tespit edildi ve buna göre yeniden sınıflandırıldı. Bu muhtemelen sonsuza kadar kaybolduğunu düşündüğümüz bir türün sürpriz keşfinden daha az heyecan verici olsa da koruma çabalarında harcanan kaynakların dağılımının belirlenmesi için önem taşımaktadır.
Önlem Almak Önemli !
Yazarlar, yeniden keşfedilen türlerin neslinin tükenmesini önlemek için acilen önlem alınması gerektiğini belirtiyor. Bu süreç, yasal koruma, nüfus haritalanması ve izlemesi ile korunan alanların veya mikro rezervlerin kullanılmasını teşvik etmeyi içeriyor. Diğer bir önlem de tohum bankacılığı ve canlı örneklerin toplanması gibi botanik bahçelerinde yeniden keşfedilen türlerin kökeni olan saha dışı koleksiyonlardır. Bununla birlikte, zaten seyrek olan vahşi popülasyonlar üzerindeki baskıyı azaltmak için bunun birkaç yıl içinde yavaş yavaş gerçekleşmesi gerektiğini vurguluyorlar.
KAYNAKLAR
Abeli, T., Albani Rocchetti, G., Barina, Z. et al. Seventeen ‘extinct’ plant species back to conservation attention in Europe. Nat. Plants 7, 282–286 (2021). https://doi.org/10.1038/s41477-021-00878-1
Benson, F., MSci. (2021, March 12). 17 previously ‘Extinct’ EUROPEAN plant species brought out of extinction. Retrieved March 17, 2021, from https://www.iflscience.com/plants-and-animals/17-previously-extinct-european-plant-species-brought-out-of-extinction/
