Fitoplanktonlar ve Muhteşem Özellikleri

İçerik Bilgisi

Fitoplankton nedir?

Yunanca fito (bitki) ve plankton (dolaşmak veya sürüklenmek için yapılmış) kelimelerinden türetilen fitoplankton, hem tuzlu hem de tatlı sulu ortamlarda yaşayan mikroskobik organizmalardır.

Fitoplanktonların bir kısmı bakteri, bir kısmı protista ve çoğu da tek hücreli bitkilerdir. Yaygın türler arasında siyanobakteriler, silika kaplı diatomlar, dinoflagellatlar, yeşil algler ve tebeşir kaplı kokolitoforlar bulunur.

Kara bitkileri gibi fitoplanktonlar da güneş ışığını yakalamak için klorofil içerir ve bunu kimyasal enerjiye dönüştürmek için fotosentezi kullanırlar. Karbondioksit tüketirler ve oksijen salarlar. Tüm fitoplanktonlar fotosentez yapar, ancak bazıları diğer organizmaları tüketerek ek enerji elde eder.

Görevleri nelerdir?

Havadaki oksijenin %50-70’i okyanuslardan gelmektedir ve bunu sağlayan organizmalar fitoplanktonlardır. Fitoplanktonlar fotosentetik bakterilerdir. Onlar da yeşil bitkiler gibi karbondioksiti ve güneş ışığını kullanarak enerji için kullanabileceği şekeri ve oksijeni üretir. Bir fitoplankton türü olan Proklorokokus, atmosfere tonlarca oksijen salar. Bu canlılar o kadar küçüktür ki, bir damla suya milyonlarcası sığar.

Örneğin Proklorokokus, gezegende en çok bulunan fotosentetik organizma olarak ün kazanmıştır ve Proklorokokus gezegendeki en küçük fotosentetik organizma olmasına rağmen, bu bakteriler dünyadaki tüm tropik yağmur ormanlarından daha fazla oksijen üretirler. National Geographic Kaşifi Dr. Sylvia A. Earle, Proklorokokus’un aldığımız her beş nefesten birinde bizlere oksijen sağladığı tahmininde bulunmuştur.

Slyvia Earle: “İçtiğiniz her damla suyla, aldığınız her nefesle denize bağlanırsınız. Dünyanın neresinde yaşıyor olursanız olun. Atmosferdeki oksijenin büyük bir kısmı deniz tarafından üretilir.” demiştir.

Koşullar uygun olduğunda, fitoplankton popülasyonları patlama olarak büyüyebilir; bu olay çiçeklenme (bloom) olarak bilinir. Okyanustaki çiçekler yüzlerce kilometre kareyi kaplayabilir ve uydu görüntülerinde kolaylıkla görülebilir. Çiçeklenme birkaç hafta sürebilir, ancak herhangi bir fitoplanktonun yaşam süresi nadiren birkaç günden fazladır.

Bu uydu görüntüsü çifti, 11 Ekim ile 25 Ekim 2009 tarihleri arasında Yeni Zelanda’nın doğusunda oluşan bir çiçeklenmeyi göstermektedir.

Önemi nedir?

Fitoplankton, mikroskobik, hayvan benzeri zooplanktonlardan çok tonlu balinalara kadar her şeyi besleyen birincil üreticiler olan sudaki besin ağının temelidir. Küçük balıklar ve omurgasızlar da bitki benzeri organizmalarla beslenir ve daha sonra bu küçük hayvanlar, daha büyük olanlar tarafından yenir.

Fitoplankton aynı zamanda ölümün veya hastalığın habercisi de olabilir. Bazı fitoplankton türleri güçlü biyotoksinler üretir ve bu da onları “kırmızı gelgitler” veya zararlı alg çoğalmalarından sorumlu kılar. Bu zehirli çoğalmalar deniz yaşamını ve kirlenmiş deniz ürünlerini yiyen insanları öldürebilir.

Karadaki bitkiler gibi fitoplankton büyümesi de mevsimsel olarak değişir. Yüksek enlemlerde, güneş ışığının arttığı ve kış fırtınaları nedeniyle suyun acımasızca karışmasının azaldığı ilkbahar ve yaz aylarında çiçeklenme zirveye ulaşır. Son araştırmalar, şiddetli kış karışımının, besinleri daha derin sulardan yüzeydeki güneşli katmanlara getirerek ve fitoplanktonları zooplankton yırtıcılarından ayırarak baharda patlayıcı büyümeye zemin hazırladığını ileri sürüyor.

Sünger Bob Kare Pantolon çizgi filmini hepimiz hatırlarız. Orada dikkat ettiyseniz Sheldon James Plankton adında bir karakter olduğunu görmüşsünüzdür. İşte yeşil renkte olan o küçük sevimli yaratıkların aslında biyolojideki planktonları temsil ederek çizilmiş olduğunu söyleyebiliriz.