Bu yazımızda yakın bir zamanda yapılan çalışmanın sonuçları hakkında bilgiler verilmektedir.
Yerli, yaban veya vahşi olarak tanımlanan böcekleri korunmanın önemi hakkında bilgiler derlenmiştir. Kendi nesillerimiz kadar, yaşantımızda bağımlısı olduğumuz bizlere her konuda destek sağlayan bitkilerin nesillerini de düşünme vakti geldi de geçiyor bile! Buyurun, hep beraber bitki nesillerini ne gibi bir durum bekliyormuş, Bal Arısıyla alakası neymiş bakalım.
Bal arıları tarafından tozlaşan çiçekler, diğer tozlayıcılar tarafından ziyaret edilen çiçeklere nazaran daha az ve düşük kalitede tohumlar ürettiği saptanmıştır. Bunun nedeni, bal arılarının aynı bitkinin çiçekleri üzerinde diğer tozlayıcılara göre daha fazla zaman geçirmesi olabilir. Bu durumun sonucunda bitkinin kendi polenleri kendi üzerinde birikir ve bu da daha fazla kendilenmiş tohuma yol açmaktadır.
Böcekleri korumak söylendiğinde ilk akla gelen canlılardan birisi Bal Arıları olmaktadır ve büyük bir ilgi görmektedirler. Ancak bu tip konularda çalışan araştırmacılar, son yıllarda yabani, yerli arılar; güveler, kelebekler vb. tozlayıcılara da öncelik vermenin önemini vurgulanmaktadır.
San Diego’daki California Üniversitesi’nden ekologlar: Joshua Kohn ve Dillon Travis, üç yerel bitki türünden Beyaz Adaçayı (Salvia apiana), Kara Adaçayı (Salvia mellifera) ve Küllü Faselya (Phacelia distans) çiçeklerinin tozlaşmasını titizlikle izlediler.
Ekolog Travis, tek bir tozlayıcının, bal arısı ya da yaban arısı ya da başka bir şeyin bir çiçekten gelip gitmesini bekleyerek saatlerce otururdu ve gözlemlerde bulundu. Sonra tozlaşması doğal şekilde olan çiçeklere file bir çanta taktı ve çiçeklenme sonunda bitkiden tohumları toplamak için geri geldi. Ayrıca elle çapraz ve kendi kendine tozlaştırdığı çiçeklerin tohumlarını da toplamayı ihmal etmedi ve kendi tozlaşmasını sağladığı çiçekleri dışarıdan tozlayıcı müdahalesini önlemek için bir torbayla dikkatlice kapatmıştı.
Bal Arılarısının Davranışı ve Sonuçları
Araştırmacılar, çalışmada ilginç bir veriyle karşılaştı. Çalışma alanında 650’den fazla yabani arı türü bulunmasına rağmen, alanda en sık çiçek ziyaretçisinin yerli olmayan Bal Arısı (Apis mellifera) olduğu bulundu. Bu durum için ekologlardan Kohn şunları söylemekte: “Bolca çiçek açan yerli bitki türü ne olursa olsun, sadece bal arıları alana damlıyor.”
Ekip, gözlem ve tohum toplama serüvenleri sonrasında seraya girmek için kolları sıvadılar ve kaç tane tohumun çimlenip hayatta kaldığı ve kaç tane yaprak veya çiçek fidesinin büyüdüğü gibi kalitelerini yansıtan özellikleri analiz ederek tohumları dikip, büyüttüler.
S. apiana ve P. distans bitkileri, bal arılarıyla tozlaştırıldığında yerel canlı türlerine göre tohum miktarında kabaca yarısını üretebildiler ve P. distans, bal arısıyla tozlaşan bitki tohumlarından üretildiğinde az çiçek verimine sahip fideler haline gelebiliyordu. S. mellifera bitkileri, karşılaştırma için yeterince yerel ziyaretçi alamadı ancak elle çaprazlandığında ve bal arısıyla normal tozlaşması karşılaştırıldığında bal arısıyla tozlaşan bitkiler daha az tohum bağladı.
Araştırmacılar ek bir veri olarak, bal arılarının bir bitkide gezerken bir sonrakine geçmeden önce diğer yerel tozlayıcıların ortalamasından iki kat daha fazla aynı bitkinin çiçeklerini ziyaret ettiğini buldular. Bu durum, bal arılarının aynı bitkinin çiçekleri arasında daha fazla polen aktarması yapması sebebiyle daha az sayıda ve daha düşük kalitede tohumların ortaya çıkabileceğini buldular. Zamanla bu durum bitkinin gelecek nesillerinde daha fazla kendilenmiş tohumla sonuçlanabileceğini düşündürür. Diğer tozlayıcılar, muhtemelen daha çeşitli polenleri aktararak, farklı bitkiler arasında daha sık uçuş yapmaktadırlar.
Travis, yeni bulguların endişe verici olduğunu söylemekte. Bal arılarının tozlaşma alışkanlığı nedeniyle, bitkilerin nesilleri riske girebilmektedir ancak işlerin uzun vadede nasıl sonuçlanacağını bilmek şu an zor.
Ancak bildiklerimizle simüle edersek, sonraki nesiller daha fazla kendilenmiş hale geldikçe yerli bitki popülasyonlarının azalması ve biyolojik çeşitliliğin azalması gibi ciddi sorunlar meydana gelebilir. Ekosistem kendi kendine bir tür yüzünden çöküş eğrisine girebilir. Cornell Üniversitesi’nde tozlayıcı ekoloğu olan Maria van Dyke, kendilenerek yetiştirilmiş bitkilerin birkaç nesil sonra nasıl ilerlediğini görmenin gelecek için aydınlatıcı veriler sunacağını öne sürmektedir.
Van Dyke, bu çalışmanın, bal arılarına ek olarak ekosistemler ve tarım için hayati önem taşıyan yerli arılar ve diğer tozlayıcılara neden daha fazla odaklanılması gerektiğinin bir örneği olduğunu söylemekte. Özellikle yaban arılarına önemin geç olmadan arttırılması gerekmektedir.
Gelecek için Basit Ekolojik Öneri
Penn State Üniversitesi’nden bir böcek bilimci olan Jaya Sravanthi Mokkapati, “Tozlaşma bağımlılığımızı büyük ölçüde bal arılarından yerel türlere de kaydırmanın zamanı geldi” diyerek ekliyor. Yerel böcekleri desteklemenin çok kolay yolları da bulunmakta: bahçelere dallar ve çürüyen odun gibi yuvalama habitatı eklemek gibi.
Daha fazlası için Moletik’i takip etmeyi unutmayın!
Kaynakça
Coleman, Jude. (2023). “Flowers pollinated by honeybees make lower-quality seeds“. Science News. (Access Date: 25 July 2023). https://www.sciencenews.org/article/flowers-pollinate-honeybees-low-seeds .
Travis, Dillon J. and Kohn, Joshua R. (2023). “Honeybees (Apis mellifera) decrease the fitness of plants they pollinate“. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, Volume 290, Issue 2001, Article ID: 20230950. http://doi.org/10.1098/rspb.2023.0967 .
