Çin’in Tiangong Uzay İstasyonu’ndan alınan örneklerde, Dünya’da daha önce görülmemiş bir bakteri türüne rastlandı. Bu mikroorganizmanın, gezegenimizin yüzeyinden yüzlerce kilometre yukarıda, uzayın zorlu koşullarında hayatta kalabilmesini sağlayan özellikler taşıdığı düşünülüyor.
Çin’in Shenzhou Uzay Biyoteknoloji Grubu ve Pekin Uzay Aracı Sistemleri Mühendisliği Enstitüsü’nden araştırmacılar, yeni keşfedilen bu bakteriye “Niallia tiangongensis” adını verdi. Araştırmacılar, bu tür ve benzer mikroorganizmaların uzun süreli uzay görevlerinde astronot sağlığını koruma ve uzay aracının işlevselliğini sürdürme açısından kritik öneme sahip olabileceğini belirtiyorlar.
Mayıs 2023’te Shenzhou-15 mürettebatı tarafından istasyondaki bir kabinden alınan yüzey örnekleri, Çin Uzay İstasyonu Yaşam Alanı Mikrobiyomu Programı kapsamında yapılan iki araştırmadan biri olarak analiz edildi. Bu analizler, uzay istasyonundaki mikrobiyomun Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS) gözlemlenenlerden hem bileşim hem de işlev açısından farklı olduğunu ortaya koydu.
Yeni tür, daha önce “Niallia circulans” olarak bilinen ve toprakta yaşayan, çubuk şeklinde bir bakterinin yakın akrabası olarak sınıflandırıldı. N. circulans, eskiden Bacillus cinsinin patojenik bir türü olarak kabul edilirken, son yıllarda yeni bir cins adı altında yeniden tanımlandı. Bu türler, Bacillus benzeri dayanıklı sporlar oluşturabilen bakteriler olup, zorlu çevre koşullarında hayatta kalabiliyorlar. Niallia tiangongensis’in uzay istasyonunda mı evrimleştiği yoksa oraya spor formunda mı ulaştığı henüz kesinleşmedi.
Genetik ve fonksiyonel analizlere göre, N. tiangongensis’in en dikkat çekici özelliklerinden biri jelatini azot ve karbon kaynağı olarak kullanabilmesi. Bu yetenek, bakterinin zor koşullarda hayatta kalmasını sağlayan koruyucu bir biyofilm tabakası oluşturmasına imkan tanıyor. Öte yandan, yakın akrabalarının rahatlıkla tükettiği diğer enerji kaynaklarını kullanma yeteneğini yitirdiği gözlemlendi.
Bu keşif, Niallia cinsinin mikrobiyal çeşitliliğinin ne kadar geniş olduğunu ve bazı türlerin Dünya yörüngesindeki ortamda kolayca uyum sağlayıp yerleşebildiğini gösteriyor. Ayrıca, uzay ortamında steril kabul edilen alanlarda bile bakterilerin var olabileceğine dair NASA’nın Mars Phoenix görevi öncesinde kullandığı “temiz odalar”da yapılan incelemeler benzer sonuçlar ortaya koyuyor. Burada tespit edilen mikroplar, DNA tamiri ve toksik maddelere karşı direnç gibi genetik özellikler sayesinde, steril olduğu düşünülen ortamda hayatta kalabiliyorlar.
Uzayda mikroplarla mücadelede, onları tanımak ve adaptasyon yeteneklerini anlamak büyük önem taşıyor. Varoluşlarını engellemek mümkün olmasa da, uzay ortamına nasıl uyum sağladıklarını önceden tahmin etmek, astronotların sağlığını korumak ve uzay araçlarının güvenliğini sağlamak için kritik bir adım.
Henüz Niallia tiangongensis’in Tiangong mürettebatı için doğrudan bir tehdit oluşturup oluşturmadığı bilinmiyor. Ancak, akrabası N. circulans’ın bağışıklık sistemi zayıf kişilerde sepsise (vücudun enfeksiyona karşı aşırı ve zararlı tepki vererek organlarda hasara yol açan ciddi bir durum) neden olabildiği ve yeni türün jelatini parçalayabilme yeteneği göz önünde bulundurulduğunda, uzayda bulunan mikropların potansiyel sağlık riskleri ciddi bir endişe kaynağı.
Ay ve daha uzak hedeflere yönelik uzay görevleri planlanırken, Dünya dışındaki bu küçük canlı yolcuların özelliklerini anlamak her zamankinden daha önemli hale geliyor. Niallia tiangongensis gibi mikroorganizmalar, uzayda yaşamın sınırlarını zorlayan koşullara nasıl adapte olabileceğimizi anlamamıza yardımcı olacak.
Kaynak
Yuan, J. et al. Niallia tiangongensis sp. nov., isolated from the China Space Station. International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology 75, 006693 (2025). https://doi.org/10.1099/ijsem.0.006693
