Bugün günlerden 19 Mayıs! Yalnızca Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin başlangıcı değil aynı zamanda bilimsel düşüncenin ve akılcılığın rehberliğinde çağdaşlaşma sürecinde atılan ilk adımıdır. Mustafa Kemal ATATÜRK, Samsun’a çıkarak başlattığı bu mücadelede yalnızca siyasi bağımsızlığı değil, aynı zamanda zihinsel ve kültürel bağımsızlığı da hedeflemiştir. O günden itibaren Türkiye’nin geleceği, bilimin ışığında şekillenmeye başlamıştır. Bu kutlu güne özel hazırlamış olduğumuz 19 Mayıs özel yazımız siz değerli çağdaş Türk insanlarına gelsin. Keyifli vakitler değerli Moletik okurları.

Mustafa Kemal Atatürk’ün “Benim manevi mirasım bilim ve akıldır.” sözü, yalnızca bir özlü söz değil, aynı zamanda Cumhuriyet’in tüm yapı taşlarına yön veren bir ilke olmuştur. Atatürk’e göre çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkmanın yollarından biri de bilimin ve aklın rehberliğinde ilerlemektir. Bu anlayış, onun eğitimden sanata, dilden ekonomiye kadar birçok alanda yaptığı reformların temelini oluşturmuştur.1

Eğitimde Bilimsel Dönüşüm
Atatürk, eğitimi bilimin ve aklın öncülüğünde yeniden yapılandırmıştır. 1933 yılında gerçekleştirilen Üniversite Reformu ile İstanbul Darülfünunu kaldırılmış ve yerine modern bir anlayışla İstanbul Üniversitesi kurulmuştur. Bu reform, İsviçreli bilim insanı Prof. Dr. Albert Malche’nin raporuna dayanmakta ve Batı’daki bilimsel üniversite sistemine uyum sağlamayı amaçlamaktadır. Bununla birlikte, gençlerin yurtdışında bilimsel eğitim alması teşvik edilmiş, bu sayede Türkiye’nin gelecekteki bilimsel altyapısı oluşturulmuştur.2, 3

Türkçenin Bilim Diline Dönüşümü
Atatürk, bilimsel düşüncenin topluma yayılması için yalnızca eğitim kurumlarını değil, aynı zamanda dili de dönüştürmüştür. Matematik başta olmak üzere birçok bilim dalında kullanılan terimleri Türkçeleştirmiş ve bu doğrultuda 1937 yılında “Geometri” kitabını yazarak eğitime öncülük etmiştir. Bu çaba, Türkçeyi hem anlaşılır hem de bilim üretmeye elverişli bir dil haline getirmeyi amaçlamıştır.4, 5
Dil ve Tarih Araştırmalarında Bilimsel Yaklaşım
1931 yılında kurulan Türk Tarih Kurumu ve 1932 yılında kurulan Türk Dil Kurumu, Atatürk’ün bilimsel düşünceyi sosyal bilimlere taşıma iradesinin ürünüdür. Bu kurumlar, Türk milletinin kökenini ve kültürel mirasını bilimsel yöntemlerle araştırarak ulusal bilincin şekillenmesinde önemli rol oynamıştır.6, 7
Bilimsel Liderlik ve Üniversiteler
Atatürk, üniversiteleri sadece bilgi üretim merkezleri olarak değil, aynı zamanda Türkiye’nin kalkınmasındaki temel faktörler olarak görmüştür. 1933 yılındaki Üniversite Reformu’nun yanı sıra Ankara’da yeni üniversitelerin kurulması ve doğuda bir bilim kenti oluşturulması gibi projeler onun bu vizyonunun örnekleridir. Nazi Almanya’sından kaçan bilim insanlarına kapılar açılarak bilimsel çeşitlilik teşvik edilmiş ve Türkiye kısa sürede bilimsel bir merkez haline gelmiştir.2, 8

Bilimsel Düşünceyi Topluma Yaymak
Atatürk bilimin yalnızca bilim insanlarına ait olmadığını, her vatandaşın bilimsel düşünme yetisine sahip olması gerektiğini vurgulamıştır. Atatürk’e göre bilimsel düşünce yalnızca teknik ilerlemenin değil aynı zamanda toplumsal gelişmenin de temelidir. Bu nedenle toplumun her kesimine yönelik bilimsel eğitim faaliyetleri desteklenmiş, halk evleri ve köy enstitüleri aracılığıyla bilimin halka ulaşması sağlanmıştır.9

Bilimle Aydınlanan Gelecek
19 Mayıs, Atatürk’ün önderliğinde Türk milletinin hem fiziksel hem de zihinsel bağımsızlık yolculuğunun başladığı gündür. Bu tarih yalnızca bir direnişin değil, aynı zamanda bilimsel düşüncenin toplumun temeline yerleştirilmeye başlandığı bir dönüm noktasıdır. Atatürk’ün Samsun’a çıkışı, bir ulusun akla, bilime ve çağdaşlığa yürüme iradesinin simgesidir.
Mustafa Kemal Atatürk’ün “hayatta en hakiki mürşit ilimdir” anlayışı, günümüzde de geçerliliğini korumaktadır ve gelecekte de koruyacaktır. Onun başlattığı bilimsel reformlar, yalnızca kendi dönemini değil, bugünü ve yarını da şekillendirmeye devam etmektedir. Atatürkçülük, bilimi, aklı ve sorgulamayı rehber edinen bir dünya görüşüdür. 19 Mayıs’ta yakılan bağımsızlık ateşi, aynı zamanda bilimin ışığıyla aydınlanma yolculuğunun da simgesidir.
19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı’mız Kutlu Olsun.
Atatürk’ün ışığında bilimle kalın değerli Moletik okurları.
Kaynak
- https://atam.gov.tr/ataturke-gore-ataturk/ (son erişim 10 Mayıs).
- Namal, Y., & Karakök, T. (2011). Atatürk ve üniversite reformu 1933. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, (1), 27-35.
- Erdem, A. R. (2014). Atatürk’ün bilime verdiği önem: Bilimi ve bilimsel düşünceyi hayatta rehber edinmesi. Belgi Dergisi, (8), 1033-1046.
- Arslan, L. (2023). Dilde Sadeleşme Çabaları ve Atatürk’ün Geometri Kitabı. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 46-73.
- Toprak, Z. Atatürk’ün Geometri Kitabı. Academia.edu https://www.academia.edu/49558733/Ataturk_un_Geometri_Kitab%C4%B1_Zafer_Toprak (son erişim 11 Mayıs 2025).
- Türk Dil Kurumu. Türk Tarih Kurumu. https://isteataturk.com/g/icerik/Turk-Dil-Kurumu/722 (son erişim 14 Mayıs 2025).
- İşte Atatürk. Türk Dil Kurumu. https://tdk.gov.tr/genel/turk-tarih-kurumu/ (son erişim 14 Mayıs 2025).
- Nazilerden kaçarak Türkiye’ye sığınmış olan Alman bilim insanları. https://yenihayat.de/nazilerden-kacarak-tuerkiyeye-siginmis-olan-alman-bilim-insanlari/ (son erişim 14 Mayıs 2025).
- Kapluhan, E. (2012). Atatürk dönemi eğitim seferberliği ve köy enstitüleri. Marmara coğrafya dergisi, (26), 172-194.