Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylerde Yabancı Cisim Yeme Problemi (Pica)

Otizm Spektrum Bozukluğu’nda (OSB) Pika, besin değeri olmayan maddelerin yenmesi anlamına gelir. Zihinsel engelli bireylerin %25’inde (OSB dahil) görülmektedir (Danford & Huber, 1982; Kodak & Piazza, 2008). Zehirlenme, bağırsak tıkanıklığı veya ölüm gibi riskler nedeniyle en ciddi kendine zarar verme davranışlarından biri olarak kabul dilmektedir (Foxx & Martin, 1975; Kodak & Piazza, 2008). Değerli Moletik okurları; hadi gelin bu farkındalığın neden olduğu davranışsal sorunu ele alalım. Keyifli okumalar. (Not: Görsellerde çocukların gözleri veya yüzleri kapatılmıştır. Bunu yapma sebebimiz çocuk istismarlarına karşı alınan önlem ve ailelerin izni olmadan görsellerin kullanımının yasak olmasıdır).

OSB’ye Özgü Faktörler:

OSB’li çocuklar, istikrarlı katı rutinler ve duyusal arayış davranışları sergileyebilir; bu durum pika riskini artırabilir. Gıda seçiciliği ve pika dahil beslenme sorunları, OSB’li çocukların %90’ını etkileyebildiği bulunmuştur (Schreck ve ark., 2004; Kodak & Piazza, 2008).

 İşlevsel Analiz

Pikanın altında yatan nedenleri (davranışı sürdüren öncüller ve sonuçlar) belirlemek için işlevsel analiz altın standarttır. Örneğin, Kodak ve ark. (2008), pikanın duyusal uyarım (otomatik pekiştirme) veya sosyal faktörler (ilgi çekme, kaçınma) ile ilişkili olup olmadığını analiz etmiş ve müdahaleleri bu sonuçlara göre şekillendirmiştir (Kodak & Piazza, 2008).

Prevalans (Görülme Sıklığı)

OSB’li Çocuklarda yapılan çalışmalar, pica prevalansının %23-44 arasında olduğunu göstermiştir (Mayes vd., 2013). Bu oran, tipik gelişim gösteren çocuklardan (%4-10) belirgin şekilde yüksektir. Otizmli yetişkinlerde pica davranışı, zihinsel engelli bireylerle birlikte daha sık görüldüğü bulunmuştur (Matson ve Hattier 2012).

Vaka Örneği: Bir çalışmada, OSB’li bir çocuğun sigara izmariti yemesinin nedeni duyusal uyarım ihtiyacı olduğu. İşlevsel analiz sonucu, davranışın azaltılması için ağız güvenliği olan alternatif ürünler (örn. çiğnenebilir oyuncaklar) kullanılmıştır (Piazza ve ark., 1996).

Duyusal Arayış

OSB’li bireylerde duyusal işlemleme bozuklukları sık görülür. Pica, dokunsal veya oral duyusal uyaran arayışının bir sonucu olabilir. Örneğin, toprağın dokusu veya kâğıdın çiğnenmesi, duyusal bir tatmin sağlayabilir (Kinnell, 1985). Stimülasyon İhtiyacı; tekrarlayan davranışlar, OSB’nin bir parçasıdır. Pica, bu kapsamda bir “self-stimülasyon” (kendi kendini uyarma) davranışı olarak ortaya çıkabilir (Williams, ve McAdam, 2012).

Beslenme Eksiklikleri

Bazı çalışmalar, demir, çinko veya kalsiyum eksikliklerinin pica ile ilişkili olabileceğini öne sürmektedir. Örneğin, demir eksikliği anemisi olan çocuklarda toprak yeme (jeofaji) davranışı artabilir (Young, 2011). Ancak bu ilişki otizmde henüz kesin olarak kanıtlanmamıştır. Gastrointestinal Sorunlar; OSB’li bireylerde sık görülen kabızlık veya reflü, ağız yoluyla rahatlama arayışını tetikleyebilir (Williams K.E., vd., 2019).

Davranışsal Tedaviler

1. Eşleşmiş Uyaranlar: Duyusal ihtiyacı karşılayan alternatif ürünler (örn. dokulu nesneler) sunmak. Yapılan çalışmalarda eşleşmiş uyaranların pika davranışını, eşleşmemiş uyaranlara kıyasla daha etkili azalttığını göstermiştir (Piazza vd., 1998, Kodak & Piazza, 2008).
2. Müdahale ve Engelleme: Zararlı maddelere erişimi fiziksel olarak engellerken uygun davranışları pekiştirme. Kodak ve ark. yaptığı çalışmada bu yöntemi diferansiyel pekiştirme (zararlı maddeyi ödülle değiştirme) ile birleştirerek 4 katılımcıdan 3’ünde pika davranışının azaldığını raporlamışlardır (Kodak & Piazza, 2008).
3. Sonuç Temelli Müdahaleler: Hayati risk taşıyan durumlarda aşırı düzeltme (örn. yutulan maddeyi temizletme) veya mola gibi yöntemler kullanılabilir (Singh & Bakker, 1984).
4. Uygulamalı Davranış Analizi (ABA): Pica davranışını azaltmak için ödül temelli sistemler kullanılır. Örneğin, uygun nesneleri çiğnemek için alternatifler sunulabilir (Williams ve McAdam, 2012).
5. Fonksiyonel İletişim Eğitimi (FCT): Çocuğun ihtiyaçlarını ifade etmesi öğretilerek pica davranışının altında yatan nedenler hedeflenir (Napolitano, D. A. vd., 2007).

Pika’ya Tıbbi Yaklaşımlar

Besin Takviyeleri

Bir çalışma, Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan bireylerde vitamin/mineral takviyeleri, temel yağ asitleri ve glütensiz/kazeinsiz diyet gibi çok bileşenli bir beslenme müdahalesini değerlendirmiştir. Sonuçlar; çinko, demir ve diğer temel besin öğelerinde artış gibi beslenme durumunda anlamlı iyileşmelerin yanı sıra, pika benzeri davranışlar da dahil olmak üzere OSB ile ilişkili semptomlarda azalmalar olduğunu göstermiştir. Araştırma, özellikle çinko ve demir gibi mikrobesin eksikliklerinin giderilmesinin, metabolik dengesizlikleri düzelterek OSB’deki pika davranışlarını azaltmaya yardımcı olabileceğini önermektedir. Bu bulgular, beslenme temelli yaklaşımların OSB semptomlarını yönetmede önemli bir destekleyici terapi olabileceğini ortaya koymaktadır. Mikronutrient eksikliklerinin düzeltilmesi sadece pika davranışları üzerinde değil, aynı zamanda dikkat süresi, sosyal etkileşim ve dil gelişimi gibi diğer nörogelişimsel alanlarda da olumlu etkiler yaratabilir. Ayrıca, glütensiz/kazeinsiz diyetin uygulanmasının bağırsak-beyin ekseni üzerinde iyileştirici etkiler göstererek davranışsal regülasyona katkı sağlayabileceği düşünülmektedir. Bu nedenle, bireyselleştirilmiş ve bütüncül beslenme müdahaleleri, OSB’li bireylerde yaşam kalitesini artırmak adına umut verici bir yol olarak değerlendirilmektedir (Adams, J. B., vd., 2018).

Pika İlaç Tedavisi

Bu sistematik derleme, Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan bireylerde tekrarlayıcı davranışlar üzerinde antidepresanların (fluvoxamin ve klomipramin gibi SSRI’lar dahil) etkisini inceleyen sekiz randomize kontrollü çalışmayı (RCT) analiz etmiştir. Fluvoxamin (bir SSRI), özellikle anksiyete veya obsesif eğilimlerle ilişkili olduğunda pika davranışlarını da içerebilecek tekrarlayıcı ve kompulsif davranışları azaltmada bir miktar etkililik göstermiştir. Ancak, SSRI’ların OSB’ye bağlı pika üzerindeki genel kanıtları çelişkilidir.

Bir çalışmada, trisiklik bir antidepresan olan klomipramin, desipramin’e kıyasla daha güçlü etkiler göstermiştir. Bu bulgular, pika gibi tekrarlayıcı davranışların altında yatan psikiyatrik süreçlerin –özellikle obsesif-kompulsif eğilimler ve kaygı bozuklukları– ilaç tedavisine yanıt verebileceğini düşündürmektedir. Ancak SSRI’ların OSB popülasyonundaki etkinliği bireysel farklılıklara bağlı olarak değişkenlik göstermektedir ve bazı bireylerde yan etki profili nedeniyle tedavi toleransı sınırlı olabilir. Klomipramin gibi trisiklik antidepresanlar, serotonin ve norepinefrin geri alımını birlikte hedef aldıkları için belirli alt gruplarda daha etkili olabilir. Yine de, farmakolojik müdahalelerin pika davranışlarına yaklaşımda tek başına yeterli olmayabileceği; davranışsal terapi, beslenme düzenlemeleri ve çevresel faktörlerin birlikte ele alınması gerektiği vurgulanmaktadır (Maneeton, B. vd., 2025).

Vaka Çalışması ve Araştırmalar

Mayes vd. (2013); 1,584 OSB’li çocuk üzerinde yapılan çalışmada, pica prevalansı %28.1 olarak bulunmuştur. Bu çocuklarda zihinsel engel ve şiddetli OSB semptomları daha yaygındı. Matson ve Hattier (2012); otizmli yetişkinlerde pica, agresif davranışlar ve kendine zarar verme ile ilişkilendirilmiştir.

Nöropsikolojik ve Tıbbi Faktörler

Bilişsel Bozukluklar; OSB’de pika, frontal veya temporal lob disfonksiyonu ile ilişkili olabilir. Beecroft, M. A. (2013), hiperoral davranışların beyin lezyonlarıyla bağlantılı olduğu vakaları bildirmiştir. Beslenme Eksiklikleri; düşük çinko veya demir seviyeleri pika riskini artırabilir; bu nedenle tıbbi değerlendirme gereklidir (Kodak & Piazza, 2008).

Otizm bir hastalık değil bir farkındalıktır. Bunun bilincinde olalım değerli Moletik okurları 🙂 Bilimle kalın.

Kaynak

Adams, J. B., Audhya, T., Geis, E., Gehn, E., Fimbres, V., Pollard, E. L., … & Quig, D. W. (2018). Comprehensive nutritional and dietary intervention for autism spectrum disorder—a randomized, controlled 12-month trial. Nutrients, 10(3), 369.

Autism Speaks (2020). “Pica and Autism: What Parents Need to Know.” Web Sitesi

Beecroft, M. A. (2013). Improving language and social skills in autism spectrum disorder using computer based training: a case study (Doctoral dissertation, California State University, Chico).

Danford, D. E., & Huber, A. M. (1982). Pica among mentally retarded adults. American journal of mental deficiency, 87(2), 141-146.

Foxx, R. M., & Martin, E. D. (1975). Treatment of scavenging behavior (coprophagy and pica) by overcorrection. Behaviour Research and Therapy, 13(2-3), 153-162.

Kinnell, H. G. (1985). Pica as a feature of autism. The British Journal of Psychiatry, 147(1), 80-82.

Kodak, T., & Piazza, C. C. (2008). Assessment and behavioral treatment of feeding and sleeping disorders in children with autism spectrum disorders. Child and adolescent psychiatric clinics of North America, 17(4), 887-905.

Maneeton, B., Maneeton, P., Winichaikul, Y., Kawilapat, S., Kienngam, N., & Maneeton, N. (2025). ANTIDEPRESSANTS FOR REPETITIVE RESTRICTED BEHAVIORS IN AUTISM SPECTRUM DISORDER: A SYSTEMATIC REVIEW AND META-ANALYSIS OF RANDOMIZED CONTROLLED TRIALS. International Journal of Neuropsychopharmacology, 28(Supplement_1), i253-i254.

Matson, J. L., & Hattier, M. A. (2012). “Pica in Persons with Developmental Disabilities: Characteristics, Diagnosis, and Assessment.” Research in Autism Spectrum Disorders, 6(4), 1459-1464. DOI:10.1016/j.rasd.2012.02.007

Mayes, S. D., et al. (2013). “Pica in Autism Spectrum Disorder: A Study of 1,584 Children.” Research in Autism Spectrum Disorders, 7(2), 433-438. DOI:10.1016/j.rasd.2012.10.002

Napolitano, D. A., Blakkman, L. A., Kohl, L. B., Vallese, H. M., & McAdam, D. B. (2007). The use of functional communication training to reduce pica. The Journal of Speech and Language Pathology–Applied Behavior Analysis, 2(1), 25.

Piazza, C. C., Fisher, W. W., Hanley, G. P., LeBlanc, L. A., Worsdell, A. S., Lindauer, S. E., & Keeney, K. M. (1998). Treatment of pica through multiple analyses of its reinforcing functions. Journal of applied behavior analysis, 31(2), 165-189.

Piazza, C. C., Hanley, G. P., & Fisher, W. W. (1996). Functional analysis and treatment of cigarette pica. Journal of applied behavior analysis, 29(4), 437-450.

Schreck, K. A., Williams, K., & Smith, A. F. (2004). A comparison of eating behaviors between children with and without autism. Journal of autism and developmental disorders, 34, 433-438.

Singh, N. N., & Bakker, L. W. (1984). Suppression of pica by overcorrection and physical restraint: A comparative analysis. Journal of Autism and Developmental Disorders, 14(3), 331-341.

Williams, D. E., & McAdam, D. (2012). Assessment, behavioral treatment, and prevention of pica: clinical guidelines and recommendations for practitioners. Research in developmental disabilities, 33(6), 2050-2057.

Williams, K. E., Field, D. G., & Alexander, C. P. (2019). Autism spectrum disorders and gastrointestinal problems: current state of the research and implications for practice. Paediatric Gastrointestinal Disorders, 170-185.

Young, S. L. (2011). Craving Earth: Understanding Pica. Columbia University Press. Kitap Linki