Geniş Spektrumlu β-Laktamaz (ESBL), geniş spektrumlu sefalosporinleri hidrolize edebilen bakteriler tarafından üretilen enzim grubuna verilen addır. Sefalosporinleri hidrolize edebilmesinden dolayı bakteri suşlarının seftazidim, seftriakson, sefotaksim gibi beta-laktam antibiyotiklerine karışı etkinlikleri bulunur. [1]
β-laktamazlar, üçüncü nesil sefalosporinleri hidrolize etmek yeteneğine sahip olsalar da bu durum klavulanik asit ile inhibe edilebilmektedir. Buna ek olarak geniş spektrumlu beta laktamaz üretebilen organizmalarda birçok antibiyotik sınıfına direnci ve terapötik seçeneğin sınırlandırılması, tanımlama ve yaygınlıklarının azaltılması için stratejik davranılmasını ve belirlenen stratejilerin formüle edilmesini zorunlu kılar. [2]
ESBL, gram negatif bakterilerin kazandıkları antibiyotik direnç mekanizmalarının bir örneği şeklinde karşımıza çıkmaktadır. [2] Şu an da en sık görülmekte olan geniş spektrumlu beta laktamazlar, inhibitöre dirençli olan beta laktamazlar ve kabapenemaslardır. Örneğin, E.coli ve Klebsiella spp. suşlarında ESBL, seftazidim ve sefepim gibi geniş spektrumlu sefalosporinler direnç kazandırmaktadır. Bu durum karbapenemlere beta-laktam tedavisi için seçim olanaklarını sınırlandırır. [3]
Sınıflandırma
β-laktamazlar karşımıza 2 sınıf halinde çıkmaktadır. Moleküler ve fonksiyonel. Bu sınıflandırmalardan ilki enzimleri kodlamakta görevli olan nükleotid ve aminoasit dizilimini temel alan moleküler sınıflandırma bir diğeri ise enzimin sahip olduğu biyokimyasal özelliklerine göre olan fonksiyonel sınıflandırmadır. [4]
ESBL‘lerin büyük bir çoğunluğunda TEM, SHV, CTX_M ve OXA türü beta-laktamazlardan oluştukları gözlenmektedir. Aktif bölgelerdeki aminoasitlerin değişmesi enzimin fenotipi de değişir. Buna göre TEM ve SHV türünde ana enzimdeki aminoasitin değişimi sonucu bir oluşum gözlenirken, CTX-M türünde diğer bakterilerden plazmid ya da transpozon aracılığı ile horizontal gen transferi ile oluştuğu gözlenir. Son yıllarda CTX-M türü beta laktamazlarda artış saptanmıştır. [4]
Tanı
ESBL üretimini sağlayan suşların enfeksiyonlarında Mikrobiyoloji laboratuvarlarında fenotipik testler ve genotipik testler olmak üzere 2 grup test yapılabilmektedir.
Fenotipik Testler;
Konfirmasyon ve tarama kısımlarından oluşur. Tarama kısmında disk difüzyon veya dilüsyon metodu kullanılır. Sefotaksim, seftazidim, sefriaksonların biri veya daha fazlasında duyarlılığın azalması ESBL üretimi olduğunun göstergesidir. Disk difüzyon yönteminde gerekli antibiyotik disklerinde inhibasyon zonunda daralma gözlenir. [4]
Genotipik Testler;
Bu testler, ESBL’yi tiplendirme amacı ile yapılmaktadır. PCR yöntemi ile spesifik genlerin redunanzına dayanır. ESBL oluşumundaki nokta mutasyonların oldukça çeşitli olması ise çeşitli moleküler teknikleri kullanmayı beraberinde getirir. [4]
Sonuç olarak, ESBL toplumda oldukça sık görülmekte olan, tedavi sürecinde sağladığı direnç, çoklu antibiyotik direncini beraberinde getirmesinden dolayı tedavi sürecinde tedavinin seçimi ve tedaviden alınacak sonuçlarda sorun çıkarmaktadır. Hastada kullanılan antibiyotiklere karşı sağladığı direnç enfeksiyon sırasında doğru antibiyotiğin kullanımını zorlaştırır. Bu sebepten ötürü Hastada kısa sürede tanımlanması ve sebebiyet verdiği enfeksiyonun kontrol altına alınması gerekmektedir. Dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan birisi ise ESBL oluşumuna sebep olan bakterilerin bağırsak florasında bulunan bakteriler olduğu halde her insanda enfeksiyona sebep olmamaktadır. Bu durumda bakteriye taşıyıcılık yapılmasına rağmen eğer bir enfeksiyon etkeni yoksa tedavi uygulanmamalıdır.
Kaynak
- Sekawi, Z., Soheili, S., Sadeghifard, N., & Ghafourian, S. (2015). Extended Spectrum Beta-lactamases: Definition, Classification and Epidemiology. Current Issues In Molecular Biology. doi: 10.21775/cimb.017.011
- Rawat, D., & Nair, D. (2010). Extended-spectrum ß-lactamases in gram negative bacteria. Journal Of Global Infectious Diseases, 2(3), 263. doi: 10.4103/0974-777x.68531
- BABIC, M., HUJER, A., & BONOMO, R. (2006). What’s new in antibiotic resistance? Focus on beta-lactamases. Drug Resistance Updates, 9(3), 142-156. doi: 10.1016/j.drup.2006.05.005
- Meryem Seda BOYRAZ, Boyraz Meryem Seda, Genişlemiş Spektrumlu Beta-laktamaz (ESBL) Üreten Mikroorganizmalarla Gelişen Üriner Enfeksiyonlu Çocukların Klinik ve Laboratuvar Bulguları ( Ankara, Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıpta Uzmanlık Tezi,2014), 47-5
