Her yıl doğum günümüzü kutlarken aslında bir yıl daha yaşlandığımıza farkında olmadan işaret ederiz, ancak vücudumuzun farklı bölümleri bu süreci farklı hızlarda deneyimler. Beynimiz de bu durumu farklı bir hızda yaşar. Son yapılan bir araştırma, beynimizin yaşlanma hızını etkileyen yaşam tarzı seçimlerini ortaya koyuyor ve bu bulgular, daha genç bir beyin için neler yapabileceğimizi gösteriyor.
İsveç’teki Karolinska Enstitüsü ve Göteborg Üniversitesi’nden araştırmacıların öncülüğünde, uluslararası bir ekip, bilişsel sorunları olmayan 70 yaşındaki bireylerde beyin yaşını tahmin etmek amacıyla çeşitli biyolojik sinyalleri inceledi. Ekip, 739 kişinin üzerinde yaptığı analizde, beynin genç kalmasında damar sağlığının önemini vurguladı. Düzenli fiziksel aktivite yapmak, dengeli bir diyet uygulamak, sigara içmemek ve kan şekeri seviyelerini kontrol altında tutmak gibi alışkanlıklar damar sağlığını iyileştirerek beyin yaşını da gençleştirme potansiyeline sahip!
Karolinska Enstitüsü’nden nörobiyolog Anna Marseglia, “Çalışmanın önemli bir sonucu, damar sağlığını olumsuz etkileyen faktörlerin beynin yaşlanmasını hızlandırabileceğini göstermesidir. Beyninizi korumak için damarlarınızı sağlıklı tutmak büyük önem taşır.” diyor. Beyin yaşının yaşlı görünmesine yol açan faktörler arasında fiziksel hareketsizlik, diyabet, inme geçirme, yüksek inflamasyon seviyeleri ve kan şekeri yüksekliği bulunuyor. Bu da, birbirine bağlı birçok faktörün etkili olduğunu ortaya koyuyor.
Araştırmada erkekler ve kadınlar arasında bazı farklılıklar gözlemlendi. Örneğin, erkeklerde kan şekeri seviyeleri beyin yaşı üzerinde daha fazla etki yapıyor. Bu farklılıkların, araştırmacıların gelecekte daha fazla araştırmayı planladıkları bir konu olduğu ifade ediliyor.
Ekip, beyin yaşını değerlendirmek için manyetik rezonans görüntüleme (MRG) taramalarını kullanarak, derin öğrenme yapay zeka modelini geliştirdi. Model, daha önce bilişsel sorunları olmayan 18.000’den fazla tarama verisiyle eğitilmişti. Araştırmacılar, kan örneklerinden elde edilen bilgileri, beyin yaşını belirlemek için kullanılan verilerle karşılaştırarak, yaşam tarzı faktörleri, tıbbi durumlar ve bilişsel testlerle ilgili bilgileri de değerlendirdi.
Karolinska Enstitüsü’nden klinik geriyatrist Eric Westman, “Bu algoritma hem doğru hem de güvenilir, kullanımı ise oldukça kolay. Henüz daha fazla değerlendirme gerektiren bir araştırma aracı olsa da, gelecekte klinik kullanıma sunulabilir, özellikle demans araştırmalarında,” diye belirtiyor. Demans ile ilişkilendirilen beyin yaşlanmasının önlenmesi oldukça önemli bir konu. Yaşlı beyinler, Alzheimer hastalığı gibi demans türlerine daha yatkın olabiliyor ve bu araştırma, bilişsel gerilemeyi engellemek için bazı yollar sunuyor.
Önceki araştırmalar, kan şekeri seviyeleri gibi beyin yaşını etkileyen birçok faktörü incelemişti. Bu faktörler üzerinde hem bireysel hem de toplumsal düzeyde değişiklikler yaparak beyin sağlığını iyileştirebilmek mümkün. Araştırmacılar, demansın önlenmesi için bu faktörlere nasıl müdahale edilebileceği konusunda yoğunlaşmakta.
Nörobiyolog Marseglia, “Son zamanlarda yeni Alzheimer ilaçları piyasaya çıkmış olsa da, bunlar demans hastası olan herkes için işe yaramayacak. Bu nedenle beynin patolojik yaşlanma süreçlerine karşı dayanıklılığını artıracak faktörleri araştırıyoruz,” diyor.
Kadınlar ve erkekler arasındaki farklılıkları göz önünde bulunduran ekip, hormonlar gibi biyolojik faktörler ve sosyo-kültürel etmenlerin beyin dayanıklılığını nasıl şekillendirdiğini incelemeyi planlıyor. Marseglia, “Önümüzdeki yıl, orta yaş ve yaşlılıkta sosyal sağlık, sosyal katılım, destek ve uyum ile uyku ve stresin beyin dayanıklılığını nasıl etkilediğini araştıracağımız bir çalışma başlatacağız. Kadın sağlığına odaklanarak, bu faktörlerin beyin sağlığına etkilerini daha yakından inceleyeceğiz,” diye ekliyor.
Kaynak
https://alz-journals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/alz.14435
https://www.sciencealert.com/these-habits-can-keep-your-brain-looking-young-at-70
