Laboratuvarda Üretilen (İn Vitro) Yapay Etler Neleri Değiştirecek ?

Dünya, çeşitli ihtiyaçlarımızı gidermek için bizlere birçok doğal kaynak sunar. Fakat artan nüfus, yanlış kullanım veya çeşitli sebepler nedeniyle bu kaynaklar bir süre sonra insanoğluna yetmeyecek bir hâl
alabilir. Sudan sonra en temel yapı taşımız olan proteinler de azalan kaynaklar arasında nitelendirilebilir. Artan nüfus sebebiyle diğer dünya ülkeleri ve ülkemiz son yıllarda alternatif protein kaynağı arayışına girmiş ve çözümü; uzun yıllardır tartışmada olan, laboratuvarlarda insan eliyle üretilecek olan yapay etlerde bulmuşlardır. Çalışmalar ülkemizde ve dünyanın dört bir yanında hızlanmış durumdadır. Peki yapay et nasıl üretilir? Maliyeti nedir? Sağlıklı mıdır? Ekonomiyi, hayvancılığı nasıl etkiler? Çevre sorunlarına artısı veya eksisi var mıdır? Gelin bu soruların hepsine beraber cevap arayalım…

Bu konuyu duyduğumuzda şüphesiz ki hepimiz “yapay bir et nasıl üretilebilir ki” diye düşünürüz. Bu konu hakkında pek çok çalışma yapılmış, pek çok yöntem denenmiştir. Fakat günümüzde üzerinde
durulan ve kullanılan başlıca yöntem; yaşayan veya ölü bir hayvandan biyopsi ile alınan kök hücrelerin, gerekli besin ve enerji kaynaklarını içeren doğal ve yenebilir bir ortamda çoğaltılmasıdır. Çoğalan kök
hücreler biyoreaktörde farklılaştırılır ve oluşan kas dokusu işlenerek yapay et üretimi tamamlanmış olur.

Kırmızı et en pahalı gıda ürünlerinden biri olduğu için yapay etin maliyeti ve olası satış fiyatları da oldukça merak edilmektedir. Fiyat konusu insanların yapay etle tanıştıkları günden itibaren birçok kez
değişmiştir. 2013 yılında hamburger yaparak yapay eti insanlara ilk defa sunan Mosa Meat (Hollanda’da) Şirketi 1 kg yapay etin maliyetinin 280 bin dolar olduğunu belirtmiştir. Daha sonra 2018 yılında 800 dolar olarak açıklanan 1 kg yapay etin maliyeti, 2019 yılında 112 dolara kadar
düşmüştür. Bulunduğumuz günlerde ise 10 dolara kadar düşeceği öngörülmektedir.

Gelelim en büyük servetimiz olan sağlığımıza… Yapay etin sağlıklı olup olmadığına ilişkin kesin bir şey söylemek neredeyse imkansızdır. Çünkü bu konuda iki bakış açısı bulunmaktadır. Gıdalardan insana bulaşan patojenlerin yüzde 22’sinin etten kaynaklandığını söyleyen bilim adamları yapay ette normal bir hayvan eti bulunmayacağı için bu patojenlerin insanla karşılaşmayacağını ve etten alınan
hastalıkların son bulacağına inanmaktadır. Diğer bir bakış açısı ise şudur: Yapay et üretilirken oluşturulan ortamdaki maddelerin insan sağlığına zararlı olabileceği söylenmektedir ve bunun aksi
kanıtlanamamıştır. Oluşturulan besiyerindeki maddelerin insan sağlığına olumsuz bir etkisinin olmadığı garanti edilememiştir. Aynı zamanda üretim aşamasındaki seri hücre çoğalmasının da
kanserli hücre oluşumunu etkileyeceğini öne süren bilim adamları mevcuttur. Yapay etin sağlıklı olup olmadığı konusu gördüğünüz üzere tamamen arada kalmış durumdadır.

Yapay et üretiminin ekonomik ve çevresel etkilerine göz atarsak, ilk olarak dostlarımız olan hayvanların refahının yükseleceğini söylemek mümkün. Et üretimi sebebiyle çiftliklerde tutulan büyük ve küçükbaş hayvanların karşı karşıya kaldığı kötü muamelelerin azalacağı umut ediliyor. Yapay et üretimi en büyük sorunlarımızdan biri olan küresel ısınmaya karşı olan savunmamızda da önemli bir yer alacak. Geleneksel et üretim sisteminde oluşan sera gazlarının yüksek oranda olduğu ve yapay et
üretimiyle azalacağı düşünülüyor. Aynı zamanda hayvancılıktaki yüksek oranda tarım arazisi kullanımının da önüne geçileceği öngörülüyor. Böylece tarım arazileri amacına uygun kullanılarak
tarım faaliyetlerinin artışı sağlanacak. Hayvancılık tabi ki son bulmayacak ve hatta daha az ve öz bir hale gelecek. Çevre sağlığına daha uygun ve daha verimli bir hayvancılık dönemi başlayacak. Yapay et
maliyeti en düşük halini aldığında ise yüksek et fiyatlarına karşı önemli bir alternatif haline gelecek. Halklar tarafından yapay etin kabul görmesi halinde, yiyecek sektöründe de aktif kullanılacağı düşünülüyor.

Sizce yapay et üretimi seri hale gelip, raflarımızda yer bulduğunda ülkemizde tercih edilecek mi?
Vejetaryen ve vegan insanlar et tüketmeye başlayacak mı? Görüşlerinizi merak ederek sizleri yorumlara bekliyoruz…

Kaynak

1. Sürek, E., & Pınar, U. Z. U. N. (2020). Geleceğin Alternatif Protein Kaynağı: Yapay
   Et. Akademik Gıda, 18(2), 209-216.
2. YETİM, H., & TEKİNER, İ. H. Alternatif Protein Kaynaklarından Yapay Et Üretimi Kavramına
   Eleştirel Bir Bakış. Helal ve Etik Araştırmalar Dergisi, 2(2), 85-100.
3. www.bbc.com
4. Bonny, S. P., Gardner, G. E., Pethick, D. W., & Hocquette, J. F. (2015). What is artificial meat
   and what does it mean for the future of the meat industry?. Journal of Integrative
   Agriculture, 14(2), 255-263.
5. Shen, Y. C., & Chen, H. S. (2020). Exploring consumers’ purchase intention of an innovation of
   the agri-food industry: A case of artificial meat. Foods, 9(6), 745