Dünyada tek başına yaşayan canlı sayısı az ya da neredeyse hiç bulunmamaktadır. Her canlı birbiriyle ilişkilidir. Ya birbirlerine yarar sağlarlar ya da zarar verirler. Bunlardan en bilinen ortaklık, bitkiler ve endofitik mantarlardır. Bitkiler, endofitik mantarlar haricinde dokularında birçok bakteri, alg, protista ve arke gibi mikroorganizmalar bulundurmaktadırlar. İlerleyen yıllarda bu mikroorganizmalar ile bu canlılar arasında etkileşim olmuş ve ayrı ayrı yaşamak yerine birlikte yaşamayı tercih etmişler. Bu mikroorganizmaların zararlı olduğunu düşünsek de aslında onlar bitkilerin hayatta kalmasını, bitkilerin sağlığını, biyoçeşitliliği ve ekosistem işlevini pozitif yönde etkilemektedir.
Peki Endofit Nedir?
Endofit ve bitki birlikteliklerine karşı en eski kayıt 460 milyon yıl önce bitki gövde ve yapraklarında fosilleşmiş halde bulunan mantar hif ve sporları olsa da, bu terim ilk kez 1866 yılında Bary tarafından kullanılmıştır. Endofit terimini “Bitki dokularında meydana gelen herhangi bir organizma” olarak tanımlasa da, daha sonralarda “ Bitki dokularında asemptomatik enfeksiyonlara neden olan organizmalar” olarak daraltmıştır.
Endofit Mantar ve Bitki Arasındaki İlişki Nedir?
En yaygın birlikteliklerden birkaçı bitki köklerinde görülen arbusküler mikorizal mantarlar ve Fabaceae (baklagiller) familyasında bulunan ribozilerdir. Bu bitki ve mikroorganizmalar arasındaki birliktelikler besin iletimi ve sinyalleşme için belirli yeni doku ve organların erkenden oluşmasıyla ilgili olmaktadır. Gittikçe artan kanıtlar, bitki ve endofitik mantarların ilişkisinin bitkiler için uygun olabileceğini göstermektedir.
Endofit Mantarların Bitkilere Yararları Nelerdir?
Asemptomatik bitki organlarında mantarların keşfedilmesi 1970’li yıllarda bilim insanları arasında ünlü olmuştur. Bunlardan birisi de Neotyphodium coenophialum endofitik mantardır. Sığırlar için toksik olan bu mantar aslında bu hayvanların yemekten zevk aldığı fescua (Festuca arundinacea) bitkisinin dokusunda bulunmaktadır. Biyotik ve abiyotik streslere karşı tolerans gösteren bitkilerin toksik alkaloidler ve endofitler içerdiği görülmüştür. Bunun yanı sıra endofitik mantarların bitkilerde besin kazanımı, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi, hastalığın bastırılması gibi sonuçlar elde edilebileceğine dair önemli kanıtlar sunulmaktadır. Son zamanlarda ise bitki rizobiyomlarının bileşimi ve bir araya nasıl geldikleri hakkında birçok araştırma yapılmaktadır. Ama bu bitki dokularında nasıl semptomsuz hayatta kaldıkları ve bitki sağlığını sağlamak için hangi mekanizmaları kullandıkları hala bir bilmecedir.
Kaynak
Yan, L., Zhu, J., Zhao, X., Shi, J., Jiang, C. ve Shao, D. (2019). Endofitik mantar kolonizasyonunun bitkiler üzerindeki faydalı etkileri. Uygulamalı mikrobiyoloji ve biyoteknoloji , 103 , 3327-3340.
