Demans, halk arasında bunama olarak bilinen; düşünce bozukluğu, bellek ve zihinsel yeteneklerde bozulmaya neden olan hastalıkların genel bir adıdır. Beyinde; hafızaya, dile, dikkat yeteneğine ve mantıksal bağlantılar kurup problemleri çözme yetisine zarar veren demans hastalıkları, yaşlanan bireylerde daha sık görülmektedir.
Çağımızın belki de en çok bilinen hastalıklarından olan Alzheimer, tüm demansların %60’ından fazlasını içermektedir. Oldukça yaygın olan Alzheimer; kişide yaşamsal etkinlikleri azaltırken bilişsel yeteneklerinde de bozulmaya sebep olmaktadır ve erken belirtisi ise hafıza kayıpları olarak karakterizedir.
Demans hastalıkların bazıları şunlardır:
- Alzheimer hastalığı
- Parkinson hastalığı
- Damar tıkanıklığına bağlı demans
- AIDS
- Tümör
- Menenjit
- Frontotemporal demans
- Vitamin eksiklikleri (B12, B1, B6)
- Çeşitli hormon hastalıkları (Tiroid bezi, böbrek üstü bezleri, diyabet vb.)
- Hungtington hastalığı
- Sifiliz
- Anemi
- Lewy cisimcikli demans
- Wernike-Korsakoff hastalığı
- Creutzfeld-jacob hastalığı
Bir hastaya demans tanısı koyabilmek için; bellek bozukluğu, konuşma bozukluğu, dikkat bozukluğu, karar vermede zorluk ve görsel algılama bozukluğu gibi koşullardan en az ikisinin bulunması gerekmektedir. İnme diğer adıyla felç sonrasında ortaya çıkan damar tıkanıklığına bağlı demans, Alzheimer hastalığından sonra en çok görülen türdür.
Demans hastalığı yaşayan bireylerin geneli, şikayet ve belirtilerin başlamasının ardından yavaş ilerleyen bir kötüleşme dönemine girerler. Bu dönemdeyken bir hekime başvurmak ve tedaviye başvurmak ise hayati önem taşımaktadır.
Demans hastalıklarında gizli suçlu: gürültü
Demans hastalıkları üzerine Danimarka’da yapılan geniş kapsamlı araştırma sonucunda şehir hayatının getirilerinden olan trafik gürültüsü ne yazık ki hastalığın ilerlemesinden sorumlu. Alzheimer da dâhil olmak üzere diğer demans hastalıklarının %15’i otomobil, tren gibi ulaşım araçlarının sebep olduğu ses kirliliğinden olumsuz etkilenmekte. British Medical Journal dergisinde yayımlanan araştırmanın sonucunda gürültünün sağlığa oldukça zararlı olduğu belirtildiğinden önleyici etkileri için çözümler üretmemiz önem arz ediyor.
Araştırmaya tabii tutulan 60 yaşın üstündeki bireylerin 2004-2017 yıllarında kaydedilen verileri incelendi. Bu kişilerin yaklaşık olarak 100.000’i demans hastalığı ile mücadele etmekteydi. Araştırmada görevli olan bilim insanları, hastaların adreslerindeki otomobil ve tren gürültülerini hesapladı. Örnek vermek gerekirse; hastanın evinin sokağa, caddeye ya da tren istasyonuna olan mesafesi, yapı biçimleri, oturdukları katlar ile durumları belirteç olarak kullanıldı. Ek olarak hastaların bu gürültüye yaklaşık 10 yıl boyunca maruz kalmaları da gerekmekteydi.
Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) verilerine göre; gürültüye maruz kalma değeri 55 desibeldir. Danimarka’da 2017 tarihinde kayda geçen 8500 demans hastasının %15’i (neredeyse 1200’ü) trafik gürültüsüne maruz kalmakta. Belirtilen 55 desibellik gürültüde insanların Alzheimer hastalığına yakalanma riski, 40 desibellik gürültüyle karşılaştırıldığında %27 daha yüksektir. Raylı sistemlerden gelen gürültüyle kıyaslandığında da benzeri sonuçlar elde edilse de damar tıkanıklığına bağlı demans sadece sokak gürültüsüne bağlı olarak gelişim gösteriyor.
Sadece demans hastalıkları için değil, gürültü sağlıklı bir bireye de sanıldığının aksine oldukça zarar veriyor. Uyku kalitesini düşürmesi, oldukça yüksek stres hormonu salgılaması gibi etkileri mevcut. Bu etkilerden kaynaklı bağışıklık sisteminde zayıflıklar, hayat kalitesinin düşmesi, psikolojik rahatsızlıklar görülebiliyor. Hava kirliliğinden sonra Avrupa’nın en büyük problemi olan ses kirliliği için net bir çözüm üretilmiş değil. Avrupa vatandaşlarının en az 5’te biri düzenli aralıklarla 55 desibelin üstünde gürültüye maruz kalıyorlar.
Vatandaşlarına daha sağlıklı bir yaşam sunabilmeleri için devletlerin sağlık politikalarında gürültüyü ve ses kirliliğini göz ardı etmemesi ve bu soruna yoğunlaşması gerekiyor.
