Bilim dünyası her geçen gün ‘doğruluğunu’ ispatlandığını düşündüğümüz sorular üzerine ‘acaba?’ dedirtecek sorular yöneltiyor. Bu güne kadar katı maddelerin akışkanlığı hakkında size söylenen gerçekleri şimdi sorgulama vakti. Öyle ki tam da bu konu hakkında bir deney bu yazımızın ana konusu oldu. ‘Zift Damlası Deneyi’ (İng: “Pitch Drop Experiment”)
Deneyin amacı; zift gibi bir çekiç darbesiyle parçalanabilecek oda sıcaklığında katı görünseler bile aslında yüksek viskoziteli akışkanlar olduklarını göstermektir.
Deney, Avustralya’da Queensland Üniversitesinde görev yapmakta olan fizikçi Thomas Parnell öncülüğünde gerçekleşmiştir. Katı maddelerin aslında akışkan olabileceği öngörüsü ile başladığı deneyde Profesör Parnell, bir zift numunesini öncelikle ısıtır. Daha sonra, ağzı mühürlenmiş bir cam huniye ısıtmış olduğu zifti doldurarak 3 yıl boyunca çökelmesi için sabırla beklemiştir. 1930’da, zift iyice çökeldikten ve soğuduktan sonra, akmaya başlaması için huninin boynundaki mührü kırarak deneye ‘tam anlamıyla’ başlamış oldu. Huni daha sonra bir cam kubbenin altına yerleştirildi.
Huniden ilk damla 1938 yılında damladı. O günden bu güne sadece dokuz damla damladı ve onuncu damlanın 2030 yılından önce damlası öngörülmekte. Profesör Parnell’in ömrü ise sadece iki damla görmeye yetti. İkinci damla 1947′ de düştü. Prof. Parnell ise 1948′ de hayata gözlerini yumdu.
Günümüze ulaşan bu dokuz damladan ilk yedi damlası ortalama 8 er yıl ara ile düşerken daha sonra binaya takılan klima sisteminden dolayı viskozite artması sonucu bu süresinin gitgide azaldığı görülmüştür.
Deney Guinness Rekorlar Kitabı’nda “Dünya’nın en uzun süredir devam eden laboratuvar deneyi” olarak geçmiştir.
Kimse Şahit Olmadı…
Profesör Parnell’in deneyinin en ilginç yanlarından birisi; bugüne kadar damlaların damlama anına kimsenin şahit olamamış olmasıdır.
Yedinci damlaya kadar olan bütün damlalar kimsenin görmediği zamanlarda düşmüştür. 2000 yılında, sekizinci damlanın düşmesini gözlemlemek için odaya bir kamera yerleştirmiş; fakat kameranın arızalanması sonucu damlanın düşüş anını yine kaçırılmıştır. Dokuzuncu damla uzadıkça uzamış ve altta bulunan cam kasede birikmiş zifte temas ederek öylece kalmıştır. Kaseyi yavaşça almak isteyen yetkililer, kaseyi hareket ettirdikleri sırada dokuzuncu damla kırılmıştır. :’)
Onuncu damlanın düşüşünü görmek isteyen insanlar için güzel bir haber var elbette. Buradan deneyi 7/24 canlı izleyebilirsiniz. Eğer biraz şanslıysanız o ana denk gelebilirsiniz 🙂
İlk Yayınlanma: 19 Aralık 2021
Güncellenme: 30 Eylül 2023
Kaynak
Beyaz, Andrew; Baglot, Julie (24 Nisan 2014). “Pitch Drop Deneyi heyecan verici yeni bir çağa giriyor” . Queensland Avustralya Üniversitesi. 15 Haziran 2020
Zift Damlası Deneyi: Guinness Rekorlar Kitabı’nda da Yer Alan, Dünyanın En Uzun Süreden Beri Devam Eden Laboratuvar Deneyi! – Evrim Ağacı. (2021). Retrieved from https://evrimagaci.org/zift-damlasi-deneyi-guinness-rekorlar-kitabinda-da-yer-alan-dunyanin-en-uzun-sureden-beri-devam-eden-laboratuvar-deneyi-10369
Bodur, T. (2021). Dünyanın En uzun Laboratuvar Deneyi. Popular Science, 2021/12 (116), 8.
