Mantarlardan binalar, ambalajlar ve kıyafetler gerçekten mümkün. Gelecek için oldukça önemli olan bu canlılar aynı zamanda yenilebiliyor. Evlerimizde sıklıkla tükettiğimiz mantar çeşitleri vardır. Bunlar yenilebilen mantarlardır. Doğada mükemmel bir mantar çeşitliliği olduğu apaçık. Ayrıca sağlığımıza zarar verecek bir çok mantar çeşidi de var. Hani derler ya doğada her gördüğünüz mantarı yemeyin diye oldukça haklı bir uyarı.
Ancak mantarların içlerinde yeşerttikleri miselyum adı verilen bir yapı var. Miselyum ip ya da lif şeklindeki hiflerin toplanmasıyla oluşan yapıdır. Mantarlar besin maddelerini özütlemek için bu yapılarını kullanırlar. Ayrıca mantar köklerinin bu geniş yeraltı ağı, birbirleriyle iletişim kurmasına yardımcı olur.
Eski zamanlardan beri araştırmacılar kendilerini mantarları keşfermeye adadıkları aşikar. Örnek olarak 1928’de Alexander Fleming, bir mantar çeşidi olan Penicillium notatum’dan türetilen izole bir antibiyotik madde olan penisilini keşfetti. Bu madde, İkinci Dünya Savaşı’nda milyonlarca ve o zamandan beri hayat kurtarmaya devam etti. Bu mütevazı mantar, yanlışlıkla temel enfeksiyonlara çare olarak keşfedilmemiş olsaydı, bugün yaşam beklentimiz nasıl olurdu kim bilir.
Son zamanlarda bilim insanları, Miselyum’un kök benzeri yapısının mekaniğini daha iyi anlamaya çalışıyorlar. Miselyumun gücünden yararlanmanın, kendi yararımıza kullanmanın etkili bir yolu olduğu kanıtlanmıştır. Peki bu çeşitli yollar nelerdir hadi bir göz atalım.
Yapı Malzemesi
Beton dünyada yaygın olarak kullanılan en temel insan yapımı malzemedir. Gezegende en çok tüketilen kaynak, sudan sonra ikinci sırada yer alan betondur. Dünya genelindeki betonlar CO2 emisyonunun %8’ini oluşturur. Çimentonun bu kadar büyük sera gazı yayacağı düşünülmezdi.
Bu soruna çözüm olarak araştırmacılar hızlı büyüyen ve şekillendirilebilir miselyum ağından yararlanmayı düşündüler. Miselyum kullanarak yapı malzemeleri yapma süreci, odun talaşı veya tarımsal yan ürünler gibi diğer endüstrilerden ürünlerin kullanılmasını da içerir. Miselyum, dayanıklı hafif bir blok oluşturmak için yan ürün malzemesini birbirine bağlayan yapıştırıcı işlevi olan bir madde görevi görür. Bunlar ev yalıtımında ve ses yalıtımında yapı malzemesi olarak iş görür. Henüz çok yaygın olmasa da gelecekte betonların yerini bile alabilir.
Paketleme Malzemesi
Çeşitli kargo şirketlerinden aldığımız ürünlerin paketlenmesinde bazen strafor (köpük şeklindeki sert yapılar) gibi malzemeler kullanılır. Michigan Eyaleti Çevre Direktörü Nathan Murphy, “Biyolojik olarak parçalanmıyor, sadece parçalanıyor ve parçalandıkça doğaya daha fazla zarar veriyor” diyor. Deniz ekosistemine de çok büyük zararlar veriyor.
Çeşitli markalar ambalaj malzemesi olarak strafordan uzaklaştı ve bunun yerine biyolojik olarak parçalanabilen miselyum blokları kullanmaya başladı. Bu blokları oluşturma süreci, geleneksel muadillerine göre %90 daha az CO2 emisyonu üretir. Günümüzde biyoplastikler ambalaj alanında sadece %1’lik yer kaplıyor. Bu oldukça düşük. Bu demek oluyor ki bu pazarı büyütmek için oldukça fazla alan var.
Mantar Deri
Modada sıklıkla karşılaştığımız deriden çantalar veya ayakkabılar gibi pek çok ürün piyasaya sürülüyor. Tabiki bu derilerin çoğu hayvan derilerin olduğu için hiç etik değil. Moda tasarımcısı Stella McCarney mantarları kullanarak “Mylo” markası ile moda dünyasında ses getirdi. Geleneksel hayvan derisinden kurtularak “vegan deri” yi benimseyen birçok üründen ilki oldu. Bu konuyla ilgili “‘Vegan’ Yapay Deriler Tekstilcilikte Hayvanları ve Çevreyi Kurtarabilir” başlıklı yazımıza da göz atmayı unutmayın!
Mikologlar ve tasarımcılar, yalnızca deri gibi görünen ve hissedilen değil, aynı zamanda düşük karbonlu üretim yöntemleri kullanılarak oluşturulabilen bir ürün yaratmak için bir araya geldi. Muhtemelen zamanımızın en ünlü mikologu Paul Stamets, sunumları sırasında taktığı ünlü mantar şapkasıyla tanınıyor.
Doğal sistemlerden ne kadar çok şey öğrenir ve onları uygulayabilirsek gezegenimiz için sağlıklı adımlar atmış oluruz. Doğadan öğreneceğimiz daha çok fazla şey var.
İlk yayınlanma: 16 Kasım 2022
Güncellenme: 11 Nisan 2024
Kaynak
Chung E. 2021 – Buildings made with fungi could live, grow — and then biodegrade
Little M. 2022 – Facts About Landfill & Styrofoam
Chung E. 2021 – Made of fungi, mycelium hits market as green substitute for leather, plastic