AHA! Moment ya da Türkçe çevirisi ile “Aha! Anı”, isminden de anlaşılabileceği üzere anlık gelişen ve bize “Aha! Buldum” dedirtip tıpkı Arşimet’in yaşadığı gibi bir Eureka efekti yaşatan anlara verilen isimdir. Daha önce anlaşılmayan bir sorunu veya kavramı tanımlamak için kullanılır. Aha! anı aynı zamanda iç görü ve aydınlanma olarak da bilinir. Ve bazı çalışmalara göre Aha! Anı hafıza açısından elverişli bir durum diğer bir deyişle bir avantajdır. Ancak beynin tam olarak hangi bölgesinde geliştiği araştırmacılar tarafından oldukça çelişkili değerlendirmelere sahip ve bir Aha! Anının hangi koşullarda ortaya çıkabileceğini tahmin etmesi de oldukça zor.
İç görü daha önce zihnimizde parçalarını birleştiremediğimiz bir yapbozun aniden açık ve belirgin hale gelmesi durumunda, problem çözme sürecini tanımlamayı çalışan psikolojik bir terimdir. İç görü üzerine literatür, bu deneyim hakkında 4 ana karakteristik özellikten bahsetmektedir:
1. Anilik: Deneyimin aniden gelişme durumu onu sürpriz verici yapar.
2. Kolaylık: Herhangi bir zorluk olmaksızın çözüm işlenir.
3. Olumlu etki: İç görüler birer memnuniyet verici deneyimlerdir.
4. Doğru olma hissiyatı: İç görü sonrası, sorunu çözen kişi çözüme “doğru” yargısı verir ve bu yargılama hakkında özgüvenlidir.
İç görüyü 2 aşamalı bir süreç olarak ele alabiliriz. Bu sürecin ilk aşamasında problem-çözücü bir çıkmaza girmelidir. Bu aşamada çözüm için tüm olasılıklar değerlendirilmiş gibi görünse de yine de bir sonuç elde edilemez. İkinci aşama, birinci maddede de belirttiğimiz üzere aniden beklenmedik bir anda ortaya çıkar. Genellikle çözüm, çıkmaza girdikten sonra ara veren problem-çözücünün sorunu yeniden değerlendirmesiyle ortaya çıkar. Bazı araştırmalar sorun içeriğinin uygun olmayan yönlerine zihinsel olarak saplandığımız için çözüme ulaşmamızın zorlaştığını gösteriyor. Diğer bir deyişle doğru cevaba giden kestirme yol doğru soruyu sormaktan ve doğru açıdan bakmaktan geçiyor. ”Kutunun dışında düşünmek” iç görü sorunlarını çözmemize oldukça yardımcı olur.İnsanların Aha! Anları için daha iyi hafızaya sahip olmasına sebep olabilecek faktör bu ayrıntılı tekrarlamadır. Zihinsel sabitlenme durumunda bir kırılma gerçekleşmesi sonucunda çözüm, problem-çözücüye daha berrak ve şeffaf gözükür.
İlk yayınlanma: 19 Nisan 2022
Güncellenme: 1 Haziran 2024
