Güneş Sistemi’nin halkalı gezegeni olan Satürn, diğer gezegenlere kıyasla çok daha fazla tanınıyor. İnsanlara, ”Halkalı gezegen hangisidir?” diye sorulduğunda Satürn cevabını rahatlıkla alabiliyoruz. Güneş Sistemi’nin en büyük ikinci gezegeni olan Satürn’ün 7 ana halkası bulunmakta. Ayrıca bu halkalar, küçük bir teleskopla bile görülebilecek kadar yayılmış durumdalar.
Peki gezegen halkası nedir?
Halka, astronomik bir nesnenin yörüngesinde dönen, toz ve parçacık gibi katı maddelerden oluşan ve dev gezegenlerin etrafındaki uydu sistemlerinin ortak bileşeni olan bir sistemdir. Bu halkalar aslında birer toz bulutlarıdır. Haklkaları oluşturan bileşenler, gezegenlerin çekim kuvvetlerine takılıp, o güçten kaçamayacak kadar küçük olan göktaşı parçalarıdır. Bu parçacıklar, uydu oluşturamayacak kadar ufalanarak kütleçekim alanına girdikleri gezegenlerin etrafında dönmeye zorlanırlar.
Satürn’ün fazlasıyla göze batan halkaları, mikrometreden başlayıp, bir kaç metre arasında boyutları değişen sayısız su buzu ile çok az miktarda tholin ve silikat toz parçacıklarından oluşur. Zayıf teleskoplar ile tek parça, daha güçlü teleskoplar ile üç parça ve uzay araçları ile sayısız parça ve yapıdan oluştuğunu gözlemlediğimiz bu halkalar keşif sıralarına göre alfabetik olarak isimlendirilirler. Yani sanılanın aksine gezegen halkaları bir bütün değil, aralıklarla bölünmüş şeritler halinde bulunurlar.
Peki Güneş Sistemi’mizin tek halkalı gezegeni Satürn mü?
Bilinene aksine Satürn, Güneş Sistemi’ndeki tek halkalı gezegen değil. Halka sahibi olmak için aslında dev gezegen olunması yeterli. Güneş Sistemi gezegenlerini büyük ve küçük olarak iki gruba ayıralım. Dünya’nın da içinde yer aldığı Güneş’e en yakın 4 gezegen grubundan sonraki grubun boyutlarının dramatik bir şekilde büyüdüğünü görebilirsiniz.
Bu dört dev gezegenin hepsinin halkaları bulunur. Uranüs, Neptün ve Jüpiter’in halka sistemleri Satürn kadar gelişmiş ve büyük olmadığından, Voyager uzay araçları gönderilene kadar kimsenin bu halkalardan haberi olmamıştı. Halkalı diğer üç gezegen içinde Uranüs en gelişmiş halka sistemine sahip. Jüpiter iste en zayıf halkalara sahip ve nerdeyse halkalarının tamamı toz parçacıklarından oluşuyor. Satürn’ün halkalarının bu kadar gelişmiş olmasının sebebinin, halkaların gezegenin oluşmaya başlamasıyla yakın zamanlarda yapılanması olduğu düşünülüyor.
Satürn, şu an için şüphesiz en büyüleyici halka sistemine sahip. Ancak Neptün’ün uydusu Triton gelecek 100 milyon yıl içinde parçalanacak. Böylelikle Neptün etrafında dramatik bir şekilde büyüyecek bir halka oluşabilir.
Bir sonraki yazımızda Moletik.com‘da görüşmek üzere.
