Bu yazımızda insanlık tarihi boyunca ortaya çıkmış en ölümcül on virüsü sizler için derledik.
MARBURG VİRÜSÜ
Marburg virüsü insanları ve primatları etkileyen, nadir görülen bir virüstür. Ebola virüsüne benzeyen bu virüs, ‘Marburg Kanamalı Ateşi’ denilen ciddi kanamalı bir hastalığa neden olur. Virüs, İlk olarak 1967 yılının Ağustos ayında Almanya Frankfurt ve Marburg, Yugoslavya Belgrad şehirlerindeki laboratuvar çalışanlarında ortaya çıktı ve küçük çaplı bir salgına neden oldu. Bu laboratuvar çalışanlarının Uganda’dan gelen maymunlar üzerinde çalıştığı anlaşıldı. Virüsün asıl kaynağının Rousettus aegyptiacus denilen Afrika meyve yarasası olduğu tespit edildi.
Bulaşma
2008 yılında Uganda’yı ziyaret eden turistler arasında çıkan iki vakanın enfekte yarasa dışkısıyla temas etmesinden veya yarasaların yaşadığı ortamlarda ki havayı solumalarından dolayı enfeksiyon kapmış olabilecekleri düşünüldü. Taşıyıcı hayvandan insana bulaşan virüs, vücut sıvılarıyla veya enfekte kişilerle diğer insanlara bulaşır.
Belirtiler
Enfeksiyonun bulaşmasından sonra 5-10 gün süren kuluçka süresinin ardından belirtiler başlar. Bulaşan kişilerde kanamalı ateş, şok, organ yetmezliğine ve ölüme neden olur. Mide bulantısı, kusma, göğüs ağrısı, boğaz ağrısı ve ishal görülebilir. Hastalığın vaka ölüm oranı %23-90 arasındadır.
Tedavi
Hastalığın özel bir tedavisi yoktur. Hastanelerde destek tedavisi uygulanır. Marburg virüsü ile enfekte olduğu düşünülen insanlara kan testi yapılarak teşhis konur.
EBOLA VİRÜSÜ
Ebola virüsü, insanlarda ve primatlarda hemorajik ateşe neden olan ve genellikle Afrika kıtasında görülen ölümcül bir virüstür. Vahşi hayvanlardan bulaşır. Bilinen ilk Ebola salgınları, 1976 yılında Sudan Cumhuriyeti ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde aynı zamanlarda ortaya çıkan iki farklı salgındır. Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde çıkan salgın Ebola nehrinin yanındaki bölgelerde gerçekleştiği için virüse bu ad verilmiştir.
Bulaşma
Ebola virüsü bazı maymun türleri, meyve yarasaları gibi hayvanların, kan ve diğer vücut sıvıları ile temasından bulaşır. Virüs, enfekte olmuş insanların kan, idrar, tükürük, anne sütü gibi vücut sıvılarına temas edilmesiyle bulaşır. Hava yoluyla bulaştığına dair bulgular yoktur.
Belirtiler
Ateş, halsizlik, kas ağrıları, baş ağrısı, boğaz ağrısı, kusma, ishal, deri döküntüleri en sık görülen belirtilerdendir. Virüsün iç kanamalara sebep olması ve karaciğer, böbrek gibi organların işleyişini bozması ölümlere neden olur.
Tedavi
Bilinen herhangi bir tedavisi bulunmamaktadır.
HANTAVİRÜS
Hantavirüs pulmoner (Akciğer) sendromu (HPS) ilk olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan sağlıklı bir genç ve nişanlısının aniden geçirdiği nefes darlığı sonucu ölmesiyle ortaya çıktı. Nedeninin bir virüs olduğu anlaşıldı. Sağlık yetkilileri virüsle enfekte olan insanlardan birinin evinde yaşayan geyik faresinden virüsü izole etti. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri verilerine göre ABD’de 600’den fazla kişi bu hastalığa yakalandı ve %36’sı hayatını kaybetti.
Bulaşma
İnsandan insana bulaşmayan bu virüs ancak bir kemirgen olan geyik faresinin idrar veya dışkısına maruz kalınması sonucu bulaşır.
Belirtiler
Hastalık griple aynı belirtilerle başlar ve solunum yetmezliği ile devam eder. Ölüm oranı %40 civarındadır.
Tedavi
Herhangi bir tedavisi veya aşısı yoktur. Hastanelerde destek tedavisi uygulanır
GRİP VİRÜSÜ
İspanyol gribi salgını 1918 yılında başlayan, 500 milyondan fazla kişiye bulaşan ve 18 ay içinde 50 milyona yakın insanın ölümüne neden olmuş en büyük ve en ölümcül salgındır. Hastalığın dikkat çekici yanı zayıf, yaşlı ve çocuklardan ziyade, sağlıklı ve genç olan yetişkinleri etkilemesidir. Salgın 3 dalga şeklinde meydana gelmiştir. Birinci dalgasında grip benzeri semptomlar görülmüştür. İkinci dalgasında ise ölümcüllüğü artmış ve bunun sebebinin virüsün geçirdiği mutasyon olduğu anlaşılmıştır. Yaşanan ikinci dalga salgının en ağır geçtiği dönem olmuştur. O dönemde ölüm sayılarının pik yapmasının sebebi farklı ülkelerde aynı anda ikinci dalganın yaşanmasıdır. Bazı bilim insanlarına göre bu salgına benzer bir salgının yaşanması muhtemel. İspanyol gribinin en sık görülen belirtileri zatürre, burun kanaması ve yüksek ateş şeklindedir.
DANG VİRÜSÜ
Dang hummasına neden olan Dang virüsü, dünyada tropikal ve subtropikal bölgelerde ender olarak görülür. İlk kez 1950’li yıllarda Filipinler ve Tayland’da ortaya çıkmıştır. Kırılmış gibi kemik ağrılarına neden olduğu için “kırılmış kemik humması” adı ile de bilinir. Virüs Aedes cinsi sivrisinekler tarafından taşınır. Bu sinekler genellikle temiz su birikintilerini tercih ederler. Yumurtalarını temiz su birikintilerine veya kovalarda, hayvan kaplarında bulunan durgun ve temiz sulara bırakırlar.
Bulaşma
Dang ile enfekte olmuş bir kişiyi ısıran sivrisinekler virüsü diğer sağlıklı insanları ısırarak bulaştırırlar. Virüs hamilelik veya doğum ile bebeğe bulaşabilir. Emzirme ile bulaştığına dair herhangi bir kanıt bulunmamaktadır. Virüs, kan nakli sırasında da bulaşabilir.
Belirtiler
Dang virüsü, enfekte sivrisineğin ısırmasından sonra yüksek ateşle birlikte kanda çoğalır. Hafif semptomları arasında ateş, ağrı ve döküntü bulunur. 7- 12 gün içinde hastalık atlatılır. Şiddetli Dang humması ise birkaç saat içinde hayatı tehdit edebilir bu sebeple kişinin acilen hastaneye kaldırılması gerekir.
Tedavi
Hastalığın özel bir tedavisi yoktur. Belirtilere göre destek tedavisi uygulanır.
ROTAVİRÜS
1973 yılında keşfedilmiş olan bu virüs, özellikle küçük çocuklar ve bebeklerde ishale neden olur. Çok yaygındır. Çocuklarda görülen şiddetli ishalin 3’te 1’ini oluşturur. Rota virüsler her yıl milyonlarca ishal vakasına neden olur ve bunların yaklaşık 2 milyonu hastaneye yatışla sonuçlanır. 2013 yılında, beş yaşından küçük tahmini 215.000 çocuk Rotavirüs enfeksiyonlarından hayatını kaybetmiştir. Rotavirüslerden kaynaklanan ölümlerin genel nedeni, virüsün sebep olduğu şiddetli ishalden dolayı gerçekleşen sıvı kaybıdır. İshalden kaynaklanan ölümlerin %37’sinden ve beş yaşından küçük çocuklarda tüm ölümlerin %5’inden sorumludur.
Bulaşma
Virüs dışkı veya ağız yoluyla çok hızlı bir şekilde bulaşır.
Tedavi
2006 yılında Rota virüs üzerinde etkili olan iki aşı bulundu ve 2009 yılında Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından tüm ulusal aşılanma programlarına dahil edilmesi istendi.
KUDUZ VİRÜSÜ
Kuduz hastalığı, enfekte olmuş bir hayvanın ısırmasıyla bulaşır. Bütün ülkelerde bu hastalık görülür. Hastalık evcil ve vahşi hayvanlarda görülebilir. Kuduz hastalığının en büyük kaynağı köpeklerdir. Ancak yarasalar, kokarcalar, tilkiler, rakunlar gibi pek çok hayvanda da kuduz görülebilir. Aşı tedavisi bulunmaktadır. 1920 yılında hayvanlar için geliştirilen kuduz aşısından sonra, bu hastalığa daha az rastlanmaya başlanmıştır.
Bulaşma
Kuduz virüsü insanlara hayvanların ısırması ile bulaşır. Enfekte hayvanın tükürük, kan gibi vücut sıvılarının direkt olarak göze, buruna veya açık yaraya teması sonucu da bulaşabildiği bildirilmiştir ancak bu olasılık çok düşüktür.
Belirtiler
Virüsün vücuda girdikten sonraki kuluçka süresi 1 hafta ile 3 ay arasında değişir. Başlangıç belirtileri genel halsizlik, huzursuzluk, ateş ve baş ağrısı şeklindeki grip semptomlarına çok benzer. Bu belirtiler günlerce sürebilir. Isırık yerinde ağrı, batma veya kaşıntı hissi, sonraki günlerde anksiyete, bilinç bulanıklığı, sinirlilik gelişebilir. Hastalık ilerledikçe merkezi sinir sisteminin etkilenmesine bağlı olarak uykusuzluk, hayal görme, anormal davranışlar, bilinç kaybı, hafif veya kısmi felç, aşırı uyarılma, saldırganlık, tükürük salgısında artış, yutma güçlüğü, sudan ve bazen havadan korkma gibi daha belirgin belirtiler ortaya çıkar. Hastalığın akut dönemi tipik olarak 2-10 gün sonra biter.
Tedavi
Bir kişi eğer kuduz bir hayvan tarafından ısırıldığını düşünüyorsa acilen hastaneye gitmeli ve kuduz aşısı olmalıdır. Eğer herhangi bir önlem alınmaz ise kişi hayatını kaybedebilir.
SARS-CoV-2
2019’un Aralık ayında Çin’in Wuhan kentindeki Huanan deniz ürünleri pazarında çalışan kişilerde ortaya çıkan, başlarda epidemi, daha sonraları pandemiye neden olan ve insanları enfekte eden yeni tip koronavirüstür. 20 yıl kadar önce koronavirüsler insanlarda hafif dereceli hastalıklara neden olduğundan araştırmalara konu olmuyordu. Fakat 2002 yılında yine Çin’de ortaya çıkan SARS-CoV salgını ve 2012 yılında Arabistan’da ortaya çıkan MERS-CoV salgınının nedeninin koronavirüsler olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte, SARS-CoV-2’nin hem SARS-CoV hem de MERS-CoV’den daha bulaşıcı olduğu açıktır. SARS-CoV-2, insanları enfekte ettiği bilinen yedinci koronavirüstür. Çıkış sebebinin yarasa olduğu düşünülse de, bu konuda araştırmalar hala devam etmektedir.
Bulaşma
İnsandan insana bulaşabilen bu virüs, burun, göz ve ağız ile doğrudan veya dolaylı temas ile meydana gelen solunum damlacıkları ile bulaşır.
Belirtiler
Enfekte olan kişilerde en yaygın görülen belirtiler; kuru öksürük, ateş ve yorgunluktur. Ayrıca ağrı, sızı, boğaz ağrısı, ishal, baş ağrısı, tat alma, koku duyusunun kaybı ciltte döküntü ya da el veya ayak parmaklarında renk değişimi de gözlenebilir.
Tedavi
Çin merkezli Sinovac şirketinin geliştirdiği geleneksel tip aşının ve aynı zamanda BionTech ve Pfizer şirketlerinin ortak geliştirdiği ve Moderna’nın geliştirdiği mRNA aşıları, acil kullanım onayı alarak dünyaya dağıtılmasının ardından aşılanma çalışmalarına başlandı.
SARS-CoV
2002-2004 yılları arasında görülen Ağır Akut Solunum Sendromu (SARS) hastalığına neden olduğu anlaşılan SARS-CoV virüsü, Çin’in Guangdong eyaletinde ortaya çıktı. Virüsün rezervuarının bir yarasa türü olduğu ortaya çıktı. İki yıl içinde 26 ülkeye yayıldı, 8 bin kişiyi enfekte etti ve bine yakın insanın hayatını kaybetmesine neden oldu.
Bulaşma
Virüsün enfekte olmuş misk kedisiyle insana bulaştığı biliniyor.
Belirtiler
Ateş, titreme vücut ağrıları, zatürre ve zatürreden kaynaklanan ölümler görülebilir.
Tedavi
Hastalığın henüz tedavisi veya aşısı bulunmamaktadır.
MERS-CoV
2012 yılında Suudi Arabistan’da Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS) olarak adlandırılan bir hastalık ortaya çıktı. Hastalığa neden olan virüsün MERS-CoV olduğu anlaşıldı. Virüs, 2015 yılında Güney Kore’de salgınlara neden oldu. MERS-CoV virüsünün, SARS-CoV ve SARS-CoV-2 gibi bir yarasa türünden bulaştığı biliniyor.
Bulaşma
MERS insanlara develer aracılığı ile bulaşmaktadır.
Belirtiler
Virüsle enfekte olmuş kişilerde ateş, öksürük, nefes darlığı görülür. Zatürreye neden olur. Hayvanlardan insanlara bulaşan virüsler arasında %30-%40 ölüm oranıyla en ölümcül virüstür.
Tedavi
Hastalığın henüz tedavisi veya aşısı bulunmamaktadır.
İlk yayınlanma: 26/07/2021
Güncellenme: 20/07/2022
Kaynak
Harding, A. and Lanese, N., 2021. The 9 Deadliest Viruses on Earth. [online] livescience.com. Available at: https://www.livescience.com/56598-deadliest-viruses-on-earth.html [Accessed 2021].
Sağlık ve Yaşam. 2021. Ebola virüsü ve Marburg virüsü. [online] Available at: https://www.saglikveyasam.com/ebola-virusu-ve-marburg-virusu [Accessed 2014].
Yorulmaz, İ., 2021. 21. yüzyılın en tehlikeli virüsleri | Prof. Dr. İrfan Yorulmaz. [online] Prof. Dr. İrfan Yorulmaz. Available at: https://www.irfanyorulmaz.com/21-yuzyilin-en-tehlikeli-virusleri/
Seyahatsagligi.gov.tr. 2021. Seyahat Sağlığı Available at: https://www.seyahatsagligi.gov.tr/Site/HastalikDetay/Marburg-Hummasi.
Seyahatsagligi.gov.tr. 2021. Seyahat Sağlığı Available at: https://www.seyahatsagligi.gov.tr/site/HastalikDetay/Dang-Hummasi.
En.wikipedia.org. 2021. Rotavirus. [online] Available at: https://en.wikipedia.org/wiki/Rotavirus
Seyahatsagligi.gov.tr. 2021. Seyahat Sağlığı Available at: https://www.seyahatsagligi.gov.tr/site/HastalikDetay/Kuduz
Görsel 1, Görsel 2, Görsel 3, Görsel 4, Görsel 5, Görsel 6, Görsel 7, Görsel 8
Cok başarılı. Emeğinize sağlık. 👏
Çok bilgilendirici. Oldukça dikkat çekici bir konu. Elinize sağlık.
Güzel bir derleme. Çok işime yaradı. Elinize emeğinize sağlık 🙂