Bitkiler koku alır! Sizce bitkiler, hayvanlar ve insanlar gibi koku alabiliyorlar mıdır? Bu koku alma duyusu bizlerdeki gibi gelişmiş bir organdan ibaret değildir elbette fakat kendi kokularını ve komşu bitkilerin kokularını algıladıkları aşikar. Bu hafta bitkilere biraz yakından bakalım. 🙂
Bitkiler, meyvelerinin olgunlaştığını, komşularının budama makasının keskin sesini duyarak budandığını veya obur bir böceğin onları yemeye çalıştığını hissedebilir ve bunun kokusunu algılayabilir. Biyoloji terimlerini karıştırdığımızda veya bir sözlüğü baktığımızda “koklama” teriminin “koku sinirlerini etkileyen uyarılar aracılığıyla kokuyu algılama” yeteneği olduğuna ilişkin tanımlara rastlarız.
Koklama Nasıl Gerçekleşir?
Koku sinirleri, basitçe burundaki koku reseptörlerini beyne bağlayan sinirler olarak tanımlanabilir. Koklama sürecinde, havada çözünen küçük moleküller uyarıcı olarak işlev görür. İnsanlarda, koku alma işlemi burun içindeki hücreler aracılığıyla gerçekleşir ve bu hücreler, havadaki kimyasalları algılayarak gelen bilgileri işleyerek insanın çeşitli kokulara tepki vermesini sağlayan beyinle iletişim kurar. Bu karmaşık süreçte, havadaki kimyasal maddelerin burun içindeki reseptörlere ulaşmasıyla sinir sinyalleri oluşur ve beyne iletilir. Beyin bu sinyalleri analiz eder, farklı kokuları ayırt eder ve uygun tepkileri oluşturur. Bu nedenle, koku alma duyusu, insanların çevrelerindeki dünyayı daha derinlemesine deneyimlemelerine ve çeşitli koku uyaranlarına duyarlı olmalarına olanak sağlar.
Bitkiler, koku dünyasında geleneksel anlayışımızı zorlayan bir şekilde işler. Çünkü bitkilerde, hayvanlarda olduğu gibi bir sinir sistemi bulunmamaktadır. Bununla birlikte, bitkiler de çevrelerindeki kokuları algılama yeteneğine sahiptir. Bitkiler, uyaranlar aracılığıyla kokuyu algılayabilirler.
Bitkiler Nasıl Koku Alır?
Bitkiler, kokuları algılamak için farklı mekanizmalara sahiptir. Birçok bitki, çiçeklerindeki kokuyu, polen taşıyıcılarını cezbederek döllerini yaymalarını sağlamak için kullanır. Kokulu moleküller, bitkilerin çiçeklerindeki özel yapılar olan çanak yapraklar tarafından yayılır ve böcekler gibi tozlaşma ajanlarını çekerek bitkilerin üremesini destekler. Bunun yanı sıra, bazı bitkiler kokuyu, avcılarını veya zararlıları tespit etmek için kullanır. Örneğin, bazı bitkiler, yakınındaki bir zararlı tarafından hasarlandığında veya yapraklarına saldırıldığında belirli kokuları serbest bırakır. Bu kokular, bitkilerin yanındaki diğer bitkileri uyararak savunma mekanizmalarını harekete geçirmesini sağlar. Böylece, bitkiler etraflarındaki tehlikeleri algılayabilir ve kendilerini savunabilirler.
Bitkilerin kokuyu algılamak için karmaşık bir sinir sistemi olmamasına rağmen, hücresel düzeyde iletişim kurarak ve moleküler tepkilerle uyaranları algılayabilirler. Bitkilerde kokunun algılanması, belirli proteinler ve enzimler aracılığıyla gerçekleşir. Bu proteinler, kokulu molekülleri tanır ve uygun tepkileri başlatır. Böylece, bitkiler çevrelerindeki kokuları algılayarak uygun yanıtlar verirler.
Bu şekilde, bitkilerin kokuyu algılamak için sinir sistemlerine sahip olmasa da, uyaranlar aracılığıyla kokuyu algılama yetenekleri vardır. Bu da bitkilerin, çevrelerindeki değişiklikleri tespit edebilme ve uygun tepkiler verme kabiliyetine sahip olduklarını gösterir.
1930’larda Cambridge Üniversitesi’nden Richard Gane tarafından gerçekleştirilen deneyler, olgunlaşmakta olan meyvelerin çevresindeki havanın incelenmesiyle ilgiliydi. Bu deneyler sonucunda, meyvelerin çevresinde etilen adı verilen bir gaz bulunduğu kanıtlandı. Bu önemli keşfin ardından, Cornell Üniversitesi’ndeki Boyce Thompson Enstitüsü’nde çalışan bir grup araştırmacı, etilenin meyvelerin olgunlaşmasını sağlayan evrensel bir bitki hormonu olduğu teorisini ortaya attı. Bu teori daha sonra birçok araştırma tarafından desteklendi ve incir dahil olmak üzere birçok meyvenin bu organik bileşiği salgıladığı ortaya konuldu.
Örneğin, bir muzla sert bir armudu aynı pakete koyduğumuzda, muz etilen gazı yaymaya başlar. Bu etilen gazı, armut tarafından “kokusu” olarak algılanır ve armut çabucak olgunlaşır. Bu durum, iki meyvenin fiziksel durumları hakkında bilgiyi birbirine ilettiğini gösterir.
Bu önemli çalışmalar, bitkilerin kokuyu algılama yetenekleri hakkında bize değerli bilgiler sunar. Bitkiler, etilen gibi gazlar aracılığıyla iletişim kurarak çevrelerindeki değişiklikleri algılayabilirler. Bu iletişim, bitkilerin olgunlaşma süreçlerini, çiçeklenmelerini ve diğer biyolojik süreçlerini koordine etmelerine yardımcı olur. Bu keşifler, bitkilerin karmaşık bir şekilde etkileşimde bulunduklarını ve çevreleriyle iletişim kurarak uyum sağladıklarını gösterir. Bu da bitkilerin sadece statik varlıklar olmadığını, çevreleriyle aktif bir şekilde etkileşimde bulunduklarını ve çeşitli sinyaller aracılığıyla iletişim kurabildiklerini ortaya koyar.
Sonuç olarak, bitkilerin kokuyu algılama yetenekleri, hayvanlar ve insanlar gibi gelişmiş bir sinir sistemi olmamasına rağmen mevcuttur. Bitkiler, kendi kokularını ve komşu bitkilerin kokularını algılayabilirler. Bu algılama mekanizmaları, bitkilerin çevresel değişiklikleri tespit etme ve uygun yanıtlar verme kabiliyetlerini sağlar. Bitkiler, kokuyu algılama için karmaşık sinir ağlarına sahip olmasalar da, hücresel düzeyde iletişim kurarak ve moleküler tepkilerle uyaranları algılarlar. Bu sayede, bitkiler çevrelerindeki kokuları algılayabilir ve kendilerini savunma, üreme veya diğer biyolojik süreçlerini yönetme konusunda uygun tepkiler verebilirler.
Bu bulgular, bitkilerin karmaşık bir şekilde etkileşimde bulunduklarını ve çevreleriyle iletişim kurarak uyum sağladıklarını göstermektedir. Bitkilerin koku alma yetenekleri, doğal çevredeki bitki popülasyonlarının etkileşimlerini, büyüme ve gelişim süreçlerini ve savunma stratejilerini etkileyen önemli bir faktördür. Bitkilerin kokuyu algılama yetenekleri, bitki ekolojisi ve bitki biyolojisi alanlarında daha fazla araştırmaya değer bir konudur.
Kaynaklar
Daniel Chamovitz – 2012 – Bitkilerin Bildikleri, Dünyaya Bitkilerin Gözünden Bakmak
