Pennsylvania Üniversitesi’ndeki Perelman Tıp Fakültesi’ndeki Scheie Göz Enstitüsü’nden araştırmacılar tarafından yürütülen bir klinik araştırmadan elde edilen ilk verilere göre, doğuştan körlüğün en yaygın biçimlerinden birisi için yeni gen tedavisi güvenilir bir şekilde gerçekleştirildi ve hastaların görüşünü iyileştirdi.
Terapi, gendeki mutasyonların neden olduğu ciddi görme bozuklukları olan hastaların gözlerine GUCY2D’nin çalışma kopyaları iletilmesi şeklinde gerçekleşti. İScience dergisinde yayınlanan çalışmaya göre, tedavi gören ilk 3 hastanın her biri ciddi yan etkiler olmaksızın bazı görme fonksiyonlarında iyileşme yaşandı.
Çalışmanın baş yazarı Perelman Tıp Fakütesi’nde oftalmoloji profesörü Samuel G. Jacobson ‘‘ Nispeten düşük dozda gen terapisinde bile, hem gündüz hem gece görüşünde sürekli iyileşme elde ettik.’’
GUCY2D geni, mutasyonları retinada sorunlara neden olan ve doğumdan veya erken çocukluktan itibaren ciddi görme bozukluğuna yol açan 25 farklı insan geninden bir tanesidir. Toplu olarak Leber konjenital amoroz (LCA) olarak bilinen bu kalıtsal retina bozuklukları ailesi Dünya genelinde çocuklarda önemli bir görme bozukluğuna sebep olmaktadır. GUCY2D’nin normal kopyaları, retinadaki ışığa duyarlı çubuk ve koni hücrelerinin ışığı elektrokimyasal sinyallere dönüştürmek için kullandığı yolakta bir enzimi kodlar. Bu enzimin eksikliğinde, çubuk ve koni hücrelerinden gelen sinyal çok zayıf hale gelir ki bu da ciddi görme kaybına sebep olur.
Uzun zamandır bu durumla yaşayan yetişkinlerde bile, çoğu ışığı algılayan retina hücresinin işlev bozukluğuna rağmen canlı ve sağlam kalması sıklıkla görülür. Bu nedenle, bir gen terapisi yoluyla GUCY2D’nin işlevsel kopyalarını eklemek, bu hücrelerin yeniden çalışmasına yardımcı olabilir.
2019 yılında Jacobson ve Perelman Tıp Fakültesi’nde oftalmoloji profesörü olan Dr. Artur V. Cideciyan geni taşıyan ve retinanın altına enjekte edilen virüs çözeltisiyle, GUCY2D gen terapisinin ilk klinik denemesine başladı. Başlangıçta hasta başına tek gözle başlandı. Tedaviden sonra 2 yıl boyunca hasta takip edildi. Yeni raporda, tedavi edilen ilk 3 hastada 9 ay sonraki bulgular açıklandı.
İlk hasta, koni hücrelerinden daha ışığa duyarlı olan ve esas olarak düşük ışıktan veya ‘gece görüşünden’ sorumla olan çubuk hücrelerinde ışığa duyarlılıkta önemli bir artış yaşandı. Bu hasta ayrıca ışığa karşı gelişmiş göz bebeği tepkileri gösterdi. İkinci hasta ise gen terapisinde yaklaşık 2 ay sonra başlayarak, çubuk hücrelerinde ışık duyarlılığında daha küçük ancak sürekli bir artış gösterdi. Üçüncü hasta, çubuk hücre duyarlılığında bir iyileşme gösteremedi, ancak 9 aylık takip boyunca önemli ölçüde gelişmiş görme keskinliği gösterdi. Bu bulgu araştırmacıların hastanın koni hücrelerinin, gün ışığı ve renk için baskın hücreler, daha iyi işlev görmeye başladığına bağladıkları bir gelişmeydi.
Cideciyan, ‘‘ Bir GUCY2D’nin gen terapisinin ilk denemesinden elde edilen bu sonuçlar çok cesaret vericidir ve bu terapinin devam eden gelecekteki denemelerine de bilgi verecektir.’’
Çalışmada ciddi bir yan etki olmadı ve hastaların retinalarında meydana gelen herhangi bir yan etki düzeldi. İlk 3 hastada kullanılan gen dozu, araştırmacıların çalışmada kullanmayı planladıkları dozların en düşük olanıydı, bu nedenle daha yüksek dozlar alacak olan daha sonra kaydolan hastalarda sürekli bir güvenlik halinde daha fazla etkinlik görmeyi umuyorlar.
Devam eden klinik araştırma clinicaltrials.gov adresinde NCT03920007 şeklinde kayıtlıdır.
Daha önceki çalışmalarda Jacobson ve Cideciyan, diğer genler içeren iki Leber konjenital amoroz formuna karşı gen temelli tedavilerin başarılı olduğunu bildirmişlerdir.
Kronik ağrılar için yeni bir gen terapisi yöntemi geliştirildi!
Kaynaklar
- Samuel G. Jacobson et al. Safety and Improved Efficacy Signals following Gene Therapy in Childhood Blindness Caused by GUCY2D Mutations, iScience (2021). DOI: 10.1016/j.isci.2021.102409
- Medicalxpress.com. 2021. Gene therapy shows promise in initial trial for patients with childhood blindness. [online] Erişim adresi: https://medicalxpress.com/news/2021-04-gene-therapy-trial-patients-childhood.html [18 Nisan 2021’de erişildi].
