Stevya bitkisinin (Stevia rebaudiana) yapraklarından elde edilen stevya, Paraguay ve Brezilya’ya özgüdür. Daha sonra stevya Japonya ve Çin’de de yetiştirilmeye başlanmıştır. Besleyici bir özelliği olmamasına rağmen tatlandırıcı ve bitkisel takviye olarak kullanabilmektedir. Çok az kaloriye sahip olması sebebiyle kalorisiz olarak da kabul edilir ve sakkarozdan önemli ölçüde daha az kalorilidir. Tatlandırıcı olarak kullanıldığında sofra şekerinden 200 ila 300 kat daha tatlıdır. Bu nedenle şeker alımını azaltmak isteyen birçok insan tarafından oldukça popüler olmuştur.
Diyabetli kişilerin stevya sayesinde daha çeşitli yiyecekler yiyebileceğini biliyor muydunuz? İyi haber şu ki, sağlıklı bir şeker alternatifi olarak kabul edilen stevya, diyabetli kişilerin daha çeşitli yiyecekler yemesine ve sağlıklı bir yemek planına uymasına olanak tanır. Tip 2 diyabetli denekler kullanılarak yapılan başka bir araştırmada da stevya’nın yemekten sonra kan şekeri ve glukagon yanıtında önemli düşüşleri tetiklediğini bildirdi. Bu kişilerde glukagon salgılayan mekanizma genellikle hatalıdır. Bu hata sonucu kan şekeri düzenlenemez. Normal kişilerde kan şekeri yükseldiğinde glukagon düşer. Bu da glikoz seviyesini düzenler.
Ticari stevya ürünleri kalite bakımından farklılık gösterir. Birçok çeşidi son derece rafine edilmiş ve potansiyel sağlık etkilerini değiştirebilecek eritritol, dekstroz ve maltodekstrin gibi diğer tatlandırıcılarla birleştirilmiştir. Yeşil yaprak ürünü tipik olarak en saf form olarak kabul edilse de, saf özler ve Reb A kadar kapsamlı bir şekilde incelenmemiştir. Bu nedenle, güvenliği konusunda araştırmalar eksiktir. Stevya sekiz glikozit içerir. Bunlar, stevya yapraklarından izole edilmiş ve saflaştırılmış tatlı bileşenlerdir. Bu glikozitler:
- steviosid
- rebaudiositler A, C, D, E ve F
- steviolbiyosit
- dulcoside A
Stevioside ve rebaudiosit A (reb A) bu bileşenlerden en bol olanlarıdır.
Stevya Güvenliği ve Olası Yan Etkileri
Steviol glikozitler, Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından güvenli olarak kabul edilir. Ancak tam yapraklı çeşitler ve ham stevya özleri, araştırma eksikliği nedeniyle şu anda FDA tarafından gıda ürünlerinde kullanım için onaylanmamaktadır. Başlangıçta stevya’nın böbrek sağlığı için tehlike oluşturduğu düşünülmekteydi. Ancak daha sonradan fareler üzerinde yapılan bir araştırmada, ek formdaki stevya yapraklarının zarar vermek yerine, böbrekleri koruyan ve diyabetin etkisini azaltan niteliklere sahip olabileceğini ortaya çıkardı.
Ayrıca bazı stevya ürünleri şeker alkolü içerir. Şeker alkolüne duyarlılığı olan kişiler şişkinlik, karın krampları, mide bulantısı ve ishal yaşayabilir. Bir tür şeker alkolü olan eritritol, diğerlerinden daha az semptom riski oluşturur.
Stevya yüksek oranda saflaştırıldığı ve ölçülü kullanıldığı sürece herhangi bir sıkıntı yaşatmaz ve bu nedenle kullanılabilmektedir.
Kaynak
Browne, CA, Forbes, TP ve Sisco, E. (2016). İyon hareketlilik spektrometrisi ile şeker alkol tatlandırıcılarının tespiti ve tanımlanması. Analitik yöntemler : ilerleyen yöntemler ve uygulamalar , 8 (28), 5611–5618. https://doi.org/10.1039/c6ay01554a
Anton, SD, Martin, CK, Han, H., Coulon, S., Cefalu, WT, Geiselman, P., & Williamson, DA (2010). Stevia, aspartam ve sakarozun gıda alımı, tokluk ve tokluk glukoz ve insülin seviyeleri üzerindeki etkileri. İştah , 55 (1), 37–43. https://doi.org/10.1016/j.appet.2010.03.009
Ahmad, U., Ahmad, RS, Arshad, MS, Mushtaq, Z., Hussain, SM, & Hameed, A. (2018). Albino sıçanlarda Stevia rebaudiana Bertoni’nin sulu ekstraktının antihiperlipidemik etkinliği. Sağlık ve hastalıkta lipidler ,
Shivanna, N., Naika, M., Khanum, F., & Kaul, V. K. (2013). Antioxidant, anti-diabetic and renal protective properties of Stevia rebaudiana. Journal of diabetes and its complications, 27(2), 103–113. https://doi.org/10.1016/j.jdiacomp.2012.10.001
