Epigenetik, Epi (Üstünde) + Genetic (Genlerle İlgili)
Yunanca + İngilizce
“Epigenetik” terimi, Yunanca kökenlidir. “Epi” (επί) Yunanca’da “üzerinde” veya “üstünde” anlamına gelirken, “genetik” terimi ise “genlerle ilgili” veya “genlere dayanan” anlamına gelir. Aslında, bu terim ilk kez İsveçli bilim insanı Conrad Waddington tarafından 1940’larda ortaya atılmıştır. Waddington, embriyoloji ve genetik üzerine çalışan bir bilim insanıydı. “Epigenetik” terimini, organizmaların gen ifadesinin fenotipi (görünür özellikleri) nasıl etkilediğini ve bu etkilerin kalıtsal olabilme potansiyeline sahip olduğunu açıklamak için kullanmıştır.
Epigenetik Ne Demek?
Epigenetik, genetik materyalinizin üzerindeki değişiklikleri ve gen ifadesinin düzenlenmesini inceleyen bir araştırma alanıdır. Genetik materyalimiz DNA’da saklanır ve genlerimiz hücrelerimizdeki proteinlerin üretimini yönlendirir. Ancak epigenetik, DNA dizilimi üzerinde değişiklik yapmadan gen ifadesini etkileyen faktörleri, fenotip değişikliklerini inceler.
Epigenetik düzenlemeler, gen ifadesini etkileyen kimyasal modifikasyonlar veya proteinlerin bağlanma şekilleri yoluyla gerçekleşir. Bu düzenlemeler, gen ifadesini artırabilir veya baskılayabilir. Gen ifadesi, bir genin belirli bir hücrede ne kadar aktif olduğunu ve hangi proteinlerin üretileceğini belirler.
Epigenetik düzenlemeler genellikle DNA metilasyonu, histon modifikasyonları ve Kodlanmayan RNA (non-Coding RNA)’lar gibi mekanizmalar aracılığıyla gerçekleşir.
DNA metilasyonu: Bu epigenetik mekanizma, DNA moleküllerinin metil gruplarıyla modifikasyonunu içerir. Metil grupları DNA’daki belirli bölgelere eklenir ve gen ifadesini etkileyebilir. DNA metilasyonu genellikle gen ifadesini baskılar.
Histon modifikasyonları: Histonlar, DNA’nın etrafında dolanan proteinlerdir. Histon modifikasyonları, histonların üzerindeki kimyasal etiketlerin eklenmesi veya çıkarılması yoluyla gerçekleşir. Bu etiketler, gen ifadesini etkileyen histonların yapısını değiştirebilir.
Kodlanmayan RNA’lar: Gen ifadesini düzenleyen RNA molekülleridir. Bazı non-kodlayıcı RNA’lar, gen ifadesini baskılamak veya artırmak için DNA veya mRNA ile etkileşime girer.
Epigenetik düzenlemeler, hücrelerin farklılaşmasında, embriyonik gelişimde, hastalık süreçlerinde ve çevresel faktörlerin gen ifadesine etkilerinde önemli bir rol oynar. Epigenetik değişiklikler, yaşam tarzı, çevresel faktörler, beslenme, stres, kimyasal maddeler ve hastalıklar gibi çeşitli etkenlerden etkilenebilir.
Epigenetik araştırmalar, kanser, kalp hastalıkları, nörolojik bozukluklar ve obezite gibi çeşitli hastalıkların anlaşılmasına ve tedavisine katkıda bulunmuştur.
Benzer içerikler için Moletik Sözlük‘ü takip etmeyi unutmayın!
Kaynakça
Epigenetik | Wikipedia. (Access Date: 14 September 2023). https://tr.wikipedia.org/wiki/Epigenetik .
Epigenetics | Wikipedia. (Access Date: 14 September 2023). https://en.wikipedia.org/wiki/Epigenetics .
Epigenetics | NIH, National Human Genome Research Institute. (Access Date: 14 September 2023). https://www.genome.gov/genetics-glossary/Epigenetics .
Epigenetics | Encyclopedia Britannica. (Access Date: 14 September 2023). https://www.britannica.com/science/epigenetics .
