Serinin ikinci bölümünde çok asil bir elementimiz var. Adı “helyum”. Periyodik tablonun son grubu olan 8A grubunda yer alıyor. Yatay düzende bakacak olursak 1. periyot dediğimiz ilk yatay sırada konumlanmış. “Asil” diye nitelememin bir sebebi var tabii. Helyum elementi, “soygazlar” diye adlandırılan bir grup elementin ilki ve en küçük olanıdır. Diğer bir ismi “asal gazlar” olan bu elementlerin en önemli özelliği, kararlı olup hiçbir maddeyle etkileşime girmek istememeleri. Adlandırılırken metal, ametal (metal olmayan) veya yarı metal diyerek ayrıştırılan elementlerden olmayıp periyodik tablonun sonunda, benim yorumumla, “asilzadeler” olarak bulunuyor ve kendilerine has özellikler barındırıyorlar. Sizce helyumun ne gibi özellikleri var ve nerelerde karşımıza çıkıyor? Gelin birlikte öğrenelim.👇
Özellikleri ne? Neyin Nesi Bu Helyum?
Hatırlarsanız hidrojen için, doğadaki en hafif element demiştik. Helyum da onun kadar olmasa da oldukça hafif bir elementtir. Rengi ve kokusu olmayan bu elementimizin atomları, ilk yörüngedeki elektron kapasitesini tamamlamıştır. Diğer bir ifadeyle, yörünge ne kadar elektron alabiliyorsa o kadar almış, ilk katmanının elektron hakkını (2 elektron) tamamıyla doldurmuş ve kararlı hâldedir. Oda koşullarında gaz hâlde bulunur. Zehirli bir gaz değildir; yanmaz, parlamaz, patlamaz. Anlayacağınız olumsuz bir özelliği yok, tam bir asilzade 🙂
Atmosferde bulunma oranı %0,0005′ tir. Ancak helyumu havadan elde etmek zordur. Bu sebeple çoğunlukla doğalgazdan ayrıştırılarak elde edilir. Zararsız olduğu için doldurulması ve taşınması kolaydır.
Peki, Helyum Nerelerde Karşımıza Çıkıyor?
Hani şu; sokaklarda, parklarda veya sahillerde satılan rengarenk, figürlü, eğlenceli ve genelde çocukların ailelerine aldırmak için yalvardıkları ve çoğunun bunun için tutturup ağladığı uçan balonlar vardır ya.. Ya da turizm cenneti olan Kapadokya’nın güzelliğine güzellik katan, renkli devasa balonları bilirsiniz. Aynı şekilde meteoroloji balonları ve reklam zeplinlerini de görmüşsünüzdür. Tüm bunlar havadan daha hafif olması sebebiyle helyumla dolduruluyor. Dolayısıyla da havaya yenik düşmeden uçabiliyorlar. Bunlara ek olarak, dalış tüplerinin de %80’i “vurgun olayı” nı engellemek adına yine helyum ile dolduruluyor.
Ses İncelten Helyum!
Bir de genellikle talk show programlarından alışageldiğimiz “içine helyum gazı çekip ses inceltme” olayı vardı ki eminim çoğumuz, bu aslından farklı olarak çıkan seslerin gülünçlüğüne bakmaktan bu olayın asıl sebebini ve nasıl gerçekleştiğini düşünmemiştir. Vakit kaybetmeden açıklayayım o hâlde. Bu durumun asıl sebebi ses dalgalarının helyum gazı içerisinde daha hızlı hareket etmesidir. Çünkü, gazlar içerisinde ses hızı, gazların yoğunluğunun karekökü ile ters orantılıdır. Helyum da havaya göre çok daha az yoğun bir gaz olduğuna göre, sesin hızı havadakine oranla birkaç kat daha fazladır. Bu da sesi daha ince (tiz) duymamıza neden olur. Bir zaman sonra alınan helyum geri verildiğinde ses normale döner ve ses tellerinde helyum yerine yine normal hava titreşmeye devam eder. Aşağıya sizler için bıraktığım videoda ünlü oyuncu Morgan Freeman’ın helyumla olan imtihanını izleyebilirsiniz, iyi seyirler..🙃
Serinin bir sonraki elementinde görüşmek üzere 🙂 Okur kalın!..
Videoyu oynatamıyorsanız aşağıdaki bağlantı linkine tıklayın👇
https://dai.ly/x22ae2h
Kaynak
- Vikipedi, “Helyum” , erişim: (2022, Mart 9), https://tr.wikipedia.org/wiki/Helyum
- Sergaz, “Helyum gazı nedir?” , erişim: (2022, Mart 9), https://www.sergaz.com.tr/helyum-gazi-nedir/
- https://www.greelane.com/tr/bilim-teknoloji-matematik/bilim/helium-facts-606542/
